C-272/15 Swiss International Air Lines

Prejudiciële hofzaak

Zie bijlage rechts voor de verwijzingsuitspraak
Klik hier voor het volledige dossier van het Hof van Justitie

Termijnen: Motivering departement:   24 juli 2015
(Concept-) schriftelijke opmerkingen:   10 augustus 2015
Schriftelijke opmerkingen:                   10 september 2015
Trefwoorden: luchtvaart; externe betrekkingen; handel in broeikasgasemissierechten

Onderwerp
- Richtlijn 2003/87/EG van het EP en de Raad van 13 oktober 2003 tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap en tot wijziging van RL 96/61/EG (zoals gewijzigd);
- Besluit nr. 377/2013/EU van het EP en de Raad van 24 april 2013 tot tijdelijke afwijking van richtlijn 2003/87/EG tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap

Verzoekster heeft bij de hoogste administratieve rechter een rechtmatigheidstoetsing gevraagd waarbij zij de geldigheid van het Greenhouse Gas Emissions Trading Scheme (Amendment) Regulations 2013 betwist wegens schending EUrecht. Dit besluit betreft de omzetting van BSL 377/2013. De besluiten nrs. 6/2011 en 43/2011 van het Gemengd Comité van de EER hebben de werking van deze richtlijnen uitgebreid tot de EER. Het systeem voor emissiehandel (‘EU ETS’) is van toepassing op luchtvaartondernemingen die (vanaf 01-01-2012) vliegen van en naar luchthavens in EER-LS. De rechten worden bijgehouden in een centraal gemeenschapsregister. Verschillende derde landen hebben geklaagd dat het EU ETS hun soevereiniteit schendt omdat het ETS van toepassing was op alle emissies van alle vluchten van en naar luchthavens in de EER, ook wanneer deze emissies plaatsvonden in het internationale luchtruim of in het luchtruim boven derde landen. Teneinde een algemene overeenkomst inzake luchtvaartemissies tussen de ICAO-landen te vergemakkelijken, stelde de EUwetgever in 2013 het besluit retroactief vast om de werking van het ETS voor 2012 op te schorten voor vluchten “van en naar luchtvaartterreinen in landen buiten de EU die geen lid zijn van de EVA, onderhorigheden en gebiedsdelen van staten die deelnemen aan de EER of landen die een toetredingsverdrag met de EU hebben ondertekend”. Het enige land dat een EVA-lid is, maar dat niet bij de EER is aangesloten, is ZWI. Verzoekster beroept zich op gelijke behandeling en eist dat verweerder (VK MinIenM) het gemeenschapsregister corrigeert. Haar verzoek wordt in eerste instantie afgewezen. De zaak ligt nu voor bij de verwijzende rechter. Verzoekster verwijst naar het ‘Balkan’-beginsel waarmee het HvJEU (het eerst in een arrest van 1976) oordeelde dat het beginsel van gelijke behandeling niet in elk opzicht van toepassing is op de betrekkingen van de EU met derde landen. Maar zij stelt dat daar wel een objectieve rechtvaardiging voor moet zijn, die in onderhavige zaak ontbreekt. Zij ziet geen gegronde reden om vluchten van en naar ZWI van het moratorium uit te sluiten, ook gezien de uitbreiding van het moratorium bij Vo. 421/2014 waarmee het moratorium (tot eind 2016) nu ook van toepassing is op alle vluchten van en naar luchthavens in alle landen buiten de EER (waartoe ook ZWI behoort). Volgens die Vo. worden vluchten tussen ZWI en de EER, anders dan volgens het besluit, derhalve op dezelfde wijze behandeld als vluchten tussen een ander derde land en de EER. Verweerder stelt dat het beginsel van gelijke behandeling hier niet in geding is (arrest Faust) en dat de EU-wetgever de grenzen van zijn bevoegdheid niet heeft overschreden. Verweerder is niet bevoegd, noch kan hij gelasten, wijzigingen in het EU-register aan te brengen. Verzoekster dient zich voor vergoeding van vermeende schade op grond van VWEU artikel 340 te wenden tot de EU-instellingen. Omdat het om de geldigheid van een EU-besluit gaat legt de verwijzende VK rechter (Court of Appeal of England and Wales) het HvJEU de volgende vragen voor:
1. Schendt besluit nr. 377/2013/EU van het Europees Parlement en de Raad van 24 april 2013 tot tijdelijke afwijking van richtlijn 2003/87/EG tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap, het algemene EU-beginsel van gelijke behandeling, voor zover daarbij een moratorium is ingesteld inzake de krachtens richtlijn 2003/87/EG van het Europees Parlement en de Raad van 13 oktober 2003 tot vaststelling van een regeling voor de handel in broeikasgasemissierechten binnen de Gemeenschap en tot wijziging van richtlijn 96/61/EG van de Raad (zoals gewijzigd bij verschillende instrumenten, waaronder richtlijn 2008/101/EG van het Europees Parlement en de Raad van 19 november 2008) vereiste inlevering van emissierechten voor vluchten tussen EER-landen en bijna alle niet-EER-landen, zonder dat dat moratorium is uitgebreid tot vluchten tussen EER-landen en Zwitserland?
2. Zo ja, welke voorzieningen moeten voor een verzoeker in de situatie van Swiss International Airlines AG, die emissierechten heeft ingeleverd voor vluchten die in 2012 plaatsvonden tussen EER-landen en Zwitserland, worden getroffen tot herstel in de positie waarin hij zou hebben verkeerd zonder de uitsluiting van het moratorium van vluchten tussen EER-landen en Zwitserland? In het bijzonder:
(a) Moet het register worden gecorrigeerd om het geringere aantal rechten weer te geven dat deze verzoeker had moeten inleveren indien de vluchten van of naar Zwitserland onder het moratorium waren gevallen?
(b) Zo ja, wat moet de nationale bevoegde autoriteit en/of de nationale rechter (in voorkomend geval) ondernemen om de extra ingeleverde rechten terug te geven aan deze verzoeker?
(c) Mag een dergelijke verzoeker krachtens artikel 340 VWEU schadevergoeding vorderen van het Europees Parlement en de Raad voor enig verlies dat hij heeft geleden wegens de inlevering van extra rechten ten gevolge van het besluit?
(d) Moeten voor de verzoeker andere voorzieningen worden getroffen en, zo ja, welke?

Aangehaalde (recente) jurisprudentie: 55/75 Balkan Import/Export; 52/81 Faust
Specifiek beleidsterrein: IenM mede BZ en EZ