Commissie neemt herziene regels aan over toegang publiek tot rechter in milieuzaken betreffende staatssteunbesluiten van de EU

De Europese Commissie heeft op 12 mei 2025 de betreffende wijzigingen van de staatssteunregels aangenomen. Bedoeling is om het publiek toegang te geven tot de rechter in milieuzaken met betrekking tot EU-staatssteunbesluiten.

Het nieuwe herzieningsmechanisme komt tegemoet aan de bevindingen van het Comité van toezicht op de naleving van het Verdrag van Aarhus in zaak ACCC/C/2015/128.  

De Commissie heeft de herziening ook gebruikt om andere bepalingen van de bestaande Uitvoeringsverordening (EG) nr. 794/2004 inzake staatssteun (zie herzieningsvoorstel C(2025) 2822 final van 12 mei 2025) en de gedragscode voor staatssteun (“gedragscode”) bij te werken overeenkomstig de vaste praktijk van de Commissie en de jurisprudentie van het EU-Hof.

De herziene regels gaan vergezeld van een werkdocument van de diensten van de Commissie waarin het toepassingsgebied, de inhoud en de waarschijnlijke gevolgen van de nieuwe procedure worden beoordeeld, en waarin de informatie wordt samengevat die tijdens de door de Commissie georganiseerde raadplegingsactiviteiten is ontvangen.

Het nieuwe herzieningsmechanisme
Voor de herziening gelden onder meer de volgende voorwaarden, conform de gedragscode.

• Iedere ngo die aan bepaalde criteria voldoet, kan een verzoek tot herziening indienen. Die criteria hebben betrekking op de onafhankelijkheid van ngo's, het ontbreken van een winstoogmerk en de activiteiten in verband met het verzoek, evenals aantoonbare ervaring op milieugebied.
• De handelingen waartegen een verzoek tot herziening kan worden ingediend, zijn definitieve staatssteunbesluiten tot afsluiting van een formele onderzoeksprocedure overeenkomstig artikel 108, lid 2, van het EU-Werkingsverdrag, door vast te stellen dat een maatregel verenigbaar is met de interne markt (“positief besluit”) of onder voorwaarden verenigbaar kan zijn (“voorwaardelijk besluit”). Er kan om herziening worden verzocht voor alle gronden voor verenigbaarheid met het EU-Werkingsverdrag voor de goedkeuring van staatssteun, met uitzondering van definitieve besluiten die zijn vastgesteld overeenkomstig artikel 107, lid 2, EU-Werkingsverdrag (“steunmaatregelen van sociale aard aan individuele verbruikers” en “steunmaatregelen tot herstel van de schade veroorzaakt door natuurrampen of andere buitengewone gebeurtenissen”), en artikel 107, lid 3, punt b), EU-Werkingsverdrag voor zover het gaat om steunmaatregelen om “een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat op te heffen”.
• In aanmerking komende ngo's moeten aantonen dat de gesteunde activiteit of een van de aspecten van de bij het besluit van de Commissie goedgekeurde staatssteunmaatregel die onlosmakelijk verbonden is met het doel van de steun (“onlosmakelijk verbonden”), in strijd is met een specifieke regel of met specifieke regels van het EU-milieurecht.
• Het verzoek moet binnen acht weken na de bekendmaking van het staatssteunbesluit in het Publicatieblad via een formulier worden ingediend.  De Commissie antwoordt binnen 16 weken na het verstrijken van de termijn van 8 weken. Deze termijn kan in gerechtvaardigde gevallen tot 22 weken worden verlengd. De Commissie zal de verzoeken en de antwoorden op een speciale website publiceren.
• Aanvragers kunnen het antwoord van de Commissie aanvechten bij het EU-Hof.

Op grond van de wijziging van de uitvoeringsverordening moeten de lidstaten in het aanmeldingsformulier voor staatssteun bevestigen dat noch de gesteunde activiteit, noch de steunmaatregel in strijd is met het EU-milieurecht.

Inwerkingtreding en toepasselijkheid
In aanmerking komende ngo's kunnen vanaf twee maanden na de bekendmaking van de wijzigingen van de uitvoeringsverordening in het Publicatieblad een herzieningsverzoek indienen met betrekking tot definitieve staatssteunbesluiten waarbij door de lidstaten aangemelde steun wordt goedgekeurd.

Verzoeken kunnen ook worden ingediend met betrekking tot definitieve besluiten tot goedkeuring van niet-aangemelde steun, indien het besluit tot instelling van de procedure van artikel 108, lid 2, van het EU-Werkingsverdrag is vastgesteld na de bekendmaking van de wijzigingen van de uitvoeringsverordening in het Publicatieblad.

Hoe verder?
De Europese Commissie zal in het vierde kwartaal van 2025 op haar website richtsnoeren publiceren over het begrip “onlosmakelijk verbonden”. Dit begrip is een noodzakelijke voorwaarde voor de vaststelling van een schending van het EU-milieurecht in een staatssteunprocedure.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Staatssteun
ECER-dossier: Klimaat en Milieu
ECER-bericht: Europese Commissie consulteert over ontwerp uitvoeringsverordening en gewijzigde gedragscode inzake staatssteunbesluiten in milieuzaken (14 februari 2025)