Europese Commissie presenteert mededeling en voorstel voor een richtlijn ter bestrijding van corruptie

Het gaat om de op 3 mei 2023 gepresenteerde Gezamenlijke Mededeling (JOIN (2023) 12) en een voorstel voor een nieuwe EU-richtlijn over corruptiebestrijding (COM (20223) 234) (EN), alsmede om een door de Europese Commissie gesteund voorstel van de Hoge Vertegenwoordiger om in het kader van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (GBVB) een specifieke sanctieregeling in te voeren om ernstige vormen van corruptie wereldwijd aan te pakken. De reeks maatregelen omvat nieuwe en aangescherpte regels voor de strafbaarstelling van corruptie en de harmonisatie van straffen in de hele EU. Ook leggen de nieuwe maatregelen sterk de nadruk op preventie en het creëren van een cultuur van integriteit, waarin corruptie niet wordt getolereerd, en versterken ze tegelijkertijd de handhavingsinstrumenten.

Tegelijk met de voorstellen bracht de Commissie een Q&A en een factsheet uit. Zie voor meer informatie ook de Webpagina van de Commissie over corruptiebestrijding.

Via het jaarlijkse verslag over de rechtsstaat (zie ook dit ECER-bericht) houdt de Commissie ook al toezicht op de ontwikkelingen op het gebied van corruptiebestrijding op nationaal niveau, brengt de Commissie uitdagingen in kaart en doet zij aanbevelingen aan de lidstaten.

Het Europees Parlement en de Raad zullen nu over de voorgestelde richtlijn verder moeten onderhandelen. Voordat de nieuwe richtlijn EU-wetgeving kan worden zal de richtlijn moeten worden aangenomen. Ook het voorgestelde nieuwe kader voor GBVB-sancties tegen corruptie zal nog door de Raad moeten worden besproken en aangenomen.

Mededeling over corruptiebestrijding
In de gezamenlijke mededeling bundelen de Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger bestaande werkzaamheden en ontwikkelen zij nieuwe actiegebieden en instrumenten, zowel op het niveau van de EU als op het niveau van de lidstaten. Zij gaan een duidelijk engagement aan om corruptie op mondiaal niveau aan te pakken. Een EU-netwerk tegen corruptie, waarin rechtshandhavingsinstanties, overheidsinstanties, beroepsbeoefenaars, het maatschappelijk middenveld en andere belanghebbenden worden samengebracht, moet fungeren als katalysator voor corruptiepreventie in de hele EU en best practices en praktische richtsnoeren gaan ontwikkelen. Een belangrijke taak van het netwerk zal zijn om de Commissie te ondersteunen bij het in kaart brengen van gemeenschappelijke gebieden met een hoog corruptierisico in de hele EU. De werkzaamheden van het netwerk worden meegenomen in een EU-strategie voor corruptiebestrijding, die in overleg met het Europees Parlement en de Raad moet worden ontwikkeld.

Binnen de EU-instellingen geldt er een nultolerantie ten aanzien van corruptie. De mededeling omschrijft de ethische, integriteits- en transparantieregels ter voorkoming van corruptie binnen de EU-instellingen nader. Dit kader moet niet alleen strikt en consequent worden toegepast, maar ook voortdurend worden geactualiseerd.

Voorstel voor een richtlijn met strengere regels ter bestrijding van corruptie
Het voorstel behelst een modernisering van het bestaande EU-rechtskader voor corruptiebestrijding door:

a) Het voorkomen van corruptie en het opbouwen van een cultuur van integriteit
Het gaat onder meer om bewustmaking van corruptie door middel van campagnes, onderzoek en onderwijsprogramma's om corruptierisico's en -delicten terug te dringen. Er zal voor gezorgd moeten worden dat de publieke sector verantwoording verschuldigd is volgens de hoogste normen. Lidstaten worden verplicht doeltreffende regels vast te stellen inzake open toegang tot informatie van algemeen belang, de openbaarmaking en het beheer van belangenconflicten in de publieke sector, de openbaarmaking en verificatie van vermogensbestanddelen van overheidsfunctionarissen en de regulering van de interactie tussen de particuliere en de publieke sector. Er zullen gespecialiseerde instanties voor corruptiebestrijding worden opgericht en voor voldoende middelen en opleiding voor de autoriteiten die verantwoordelijk zijn voor de preventie en bestrijding van corruptie worden gezorgd.

b) Een enkele rechtshandeling voor alle corruptiedelicten en sancties
Het gaat onder meer om harmonisatie van de definitie van strafbare feiten die als corruptie worden vervolgd, zodat niet alleen omkoping, maar ook wederrechtelijke toe-eigening, ongeoorloofde beïnvloeding, misbruik van functies, alsmede belemmering van de rechtsgang en illegale verrijking in verband met corruptiedelicten daaronder vallen. Krachtens het voorstel moeten alle strafbare feiten in de zin van het Verdrag van de Verenigde Naties tegen corruptie worden opgenomen in het EU-recht. Voorts heeft het voorstel betrekking op corruptie in zowel de publieke als de particuliere sector. Het niveau van de strafrechtelijke sancties voor natuurlijke en rechtspersonen wordt verhoogd en de regels inzake verzwarende en verzachtende omstandigheden worden geharmoniseerd.

c) Doeltreffend onderzoek naar en vervolging van corruptie
Bij onderzoeksinstrumenten moeten lidstaten ervoor zorgen dat de rechtshandhavingsinstanties en het openbaar ministerie beschikken over passende onderzoeksinstrumenten ter bestrijding van corruptie. Inzake immuniteiten of voorrechten ten aanzien van onderzoek en vervolging moeten lidstaten ervoor zorgen dat de voorrechten en immuniteiten tijdens corruptieonderzoeken kunnen worden opgeheven door middel van een doeltreffende en transparante procedure, die vooraf bij wet is vastgesteld en snel kan worden afgerond. Invoering van minimumvoorschriften inzake verjaring is om ervoor te zorgen dat er voldoende tijd is om corruptiedelicten voor de rechter te brengen.

Voorstel voor uitbreiding van het instrumentarium voor GBVB-sancties tot ernstige vormen van corruptie
EU-sancties zijn een hulpmiddel ter verwezenlijking van cruciale GBVB-doelstellingen, zoals het handhaven van vrede, het versterken van de internationale veiligheid, en het consolideren en ondersteunen van de democratie, het internationaal recht en de mensenrechten. Met het huidige, door de Commissie gesteunde voorstel van de Hoge Vertegenwoordiger kan de EU ernstige gevallen van corruptie overal ter wereld aanpakken, ongeacht waar zij zich voordoen. Het voorstel vult EU-instrumenten ter bestrijding van corruptie aan en versterkt deze.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Rechtsstaat
ECER-dossier: GVBV