Europese Rekenkamer begonnen met beoordeling van de doeltreffende belangenbescherming tegen schendingen van de rechtsstaat

Contentverzamelaar

Europese Rekenkamer begonnen met beoordeling van de doeltreffende belangenbescherming tegen schendingen van de rechtsstaat

De auditors van de Europese Rekenkamer zullen onderzoeken welke maatregelen de uitvoerende macht van de EU heeft genomen om ervoor te zorgen dat landen alleen EU-financiering ontvangen wanneer zij de rechtsstaat eerbiedigen. De controle zal gericht zijn op de financiering in het kader van het cohesiebeleid van de EU en het herstel na COVID-19.

De Europese Rekenkamer (ERK) is hiermee begonnen met de beoordeling of de Europese Commissie de financiële belangen van de EU doeltreffend heeft beschermd tegen schendingen van de rechtsstaat in de lidstaten. Het controleverslag wordt in 2024 verwacht.

Eind januari 2023 publiceerde de ERK in dit verband de vooruitblik op de controle nr. 01/2023, getiteld “De rechtsstaat en het optreden van de Commissie ter bescherming van de financiële belangen van de EU in het kader van het cohesiebeleid en de RRF”. Deze vooruitblik is beschikbaar via de website van de ERK (EN). Vooruitblikken op de controle van de ERK zijn gebaseerd op het voorbereidende werk dat is verricht voor aanvang van een controle. Dergelijke vooruitblikken mogen niet worden beschouwd als controleopmerkingen, conclusies of aanbevelingen van de ERK.

Achtergrond
De Europese Commissie is verantwoordelijk voor het opsporen en aanpakken van mogelijke inbreuken op de rechtsstaat in de lidstaten. De Raad van de Europese Unie moet de door de Commissie in het kader van de conditionaliteitsverordening voorgestelde beschermende maatregelen goedkeuren, evenals specifieke mijlpalen en streefcijfers die worden gesteld om de betreffende tekortkomingen in het kader van de RRF aan te pakken. De Commissie kan de terugbetaling van uitgaven uit het Cohesiefonds blokkeren als de beginselen niet worden nageleefd. Daarnaast kan het Europees Parlement rechtsstatelijke kwesties aan de orde stellen tijdens het jaarlijkse proces van goedkeuring van het beheer van de EU-begroting door de Commissie (“kwijting”).

De langetermijnbegroting van de EU voor de periode 2021-2027 zal voorzien in 1 211 miljard euro aan financiering, waarvan 361 miljard euro aan middelen uit het cohesiebeleid. Uit het financiële pakket “NextGenerationEU” zal in de periode 2021-2026 nog eens 807 miljard euro beschikbaar worden gesteld aan de EU-landen, waarvan 724 miljard euro uit de Recovery and Resilience Facility (RRF).

De vooruitblik
De rechtsstaat is een van de fundamentele waarden van de EU. Het beginsel van de rechtsstaat houdt in dat de wet in gelijke mate van toepassing is op alle leden van de samenleving, dat de rechtbanken onafhankelijk en onpartijdig opereren en dat er een scheiding der machten is. De EU heeft een scala aan juridische, financiële en monitoringinstrumenten en andere mechanismen ontwikkeld om de rechtsstaat in de EU-lidstaten te handhaven. Deze omvatten onder meer het mechanisme voor samenwerking en toetsing, inbreukprocedures en jaarlijkse verslagen over de rechtsstaat. Daarnaast heeft de EU in 2020 overeenstemming bereikt over conditionaliteitsregels om het goed financieel beheer van de EU-begroting als geheel te beschermen. Volgens deze regels moet de toegang van landen tot EU-financiering onder bepaalde voorwaarden worden opgeschort, verminderd of beperkt wanneer er sprake is van ernstige schendingen van de rechtsstaat. Deze beschermende maatregelen zijn tot dusver alleen van toepassing op Hongarije (sinds december 2022). Als gevolg van deze maatregelen zal 55 procent van de middelen worden opgeschort die Hongarije in het kader van drie EU-cohesieprogramma’s had moeten ontvangen. De financiële regels voor de middelen van het cohesiebeleid en voor de herstel- en veerkrachtfaciliteit (RRF), die het leeuwendeel van het EU-herstelpakket uitmaken, voorzien in aanvullende waarborgen voor de rechtsstaat.

De controle van de ERK zal zijn gericht op drie verschillende gebieden voor de bescherming van de financiële belangen van de EU tegen inbreuken op de rechtsstaat: de toepassing door de Commissie van de EU-conditionaliteitsverordening, de regels die van toepassing zijn in het kader van de middelen van het cohesiebeleid 2021-2027 en de toepasselijke regels in het kader van de RRF.

De controle zal betrekking hebben op het optreden van de Commissie in een steekproef van zes landen: Bulgarije, Griekenland, Hongarije, Italië, Polen en Roemenië.

Meer informatie:
Persbericht Europese Rekenkamer
ECER-dossier: Rechtsstaat in de EU
ECER-dossier: Begroting