Europese Rekenkamer brengt rapport uit over transitie energiemarkt

Het gaat om het Speciaal verslag 03/2023 van de Europese Rekenkamer (ERK) “Integratie van de interne markt voor elektriciteit — Complexe juridische structuur, vertragingen, zwakke punten op het gebied van bestuur en onvolledig markttoezicht vormen een belemmering voor het bereiken van de ambitieuze doelstelling”  dat beschikbaar is via de website van de ERK.

Volgens het verslag heeft ook het markttoezicht van de Europese Commissie en ACER, het energieagentschap van de EU, evenmin voor voldoende verbetering gezorgd. De toezichtsmaatregelen om misbruik en manipulatie te beperken, gingen volgens het verslag niet ver genoeg. Hierdoor werd het risico hiervan voor de EU-elektriciteitsmarkt vooral op de consument afgewenteld.

Achtergrondinformatie
De EU deelt de verantwoordelijkheid voor het energiebeleid met de lidstaten. De grensoverschrijdende handel in elektriciteit beoogt bedrijven en burgers in de hele EU toegang te bieden tot de goedkoopste beschikbare stroom. De auditors beoordeelden of de regelgevingsaanpak van de Commissie en het markttoezicht van ACER bijdroegen tot de EU-doelstelling van een goed functionerende interne elektriciteitsmarkt. De controle had betrekking op de periode 2015 tot eind 2021. De auditors richtten zich daarbij voornamelijk op de groothandelsmarkten voor elektriciteit.

Het speciaal verslag
In 1996 begon de EU aan een project om de nationale elektriciteitsmarkten volledig te integreren. Dit project had tot doel de consumenten de goedkoopste elektriciteitsprijzen te bieden en voor een stabielere energievoorziening van de EU te zorgen. Het verslag stelt dat -bijna tien jaar na de geplande voltooiing van het project in 2014- de markt nog steeds wordt beheerst door 27 nationale regelgevingskaders. De groothandelsprijzen verschillen aanzienlijk tussen de lidstaten en de kleinhandelsprijzen worden nog steeds sterk beïnvloed door nationale belastingtarieven en netwerktarieven. Daarnaast staan deze niet open voor concurrentie.

Ondanks een aantal belangrijke resultaten was de vooruitgang bij het koppelen van alle nationale elektriciteitsmarkten tussen 2015 en 2021 volgens het verslag traag. Deze wisselde per EU-regio en marktsegment. Ook constateert het verslag dat geen enkel bindend EU-richtsnoer in de lidstaten volledig is uitgevoerd en dat er geen wezenlijke vooruitgang is geboekt met de uitbreiding van de grensoverschrijdende transmissiecapaciteit. Volgens de auditors komen de vertragingen voort uit het feit dat de Commissie netwerkrichtsnoeren heeft uitgevaardigd die via voorwaarden of methodologieën moeten worden uitgevoerd. Daardoor werden de nationale regelgevende instanties (NRI’s) verantwoordelijk gesteld voor de goedkeuring van die richtsnoeren. Dit leidde tot een te complexe harmonisatie en vertraagde uitvoering van de regels voor grensoverschrijdende handel. De auditors benadrukken dat de Commissie in haar effectbeoordeling de gevolgen van haar besluiten inzake marktopzet en governance onvoldoende heeft geanalyseerd. Het toezicht op de consistente handhaving van de regels door de lidstaten is grotendeels aan ACER toevertrouwd. De auditors constateerden echter dat het toezicht en de rapportage door ACER ontoereikend waren, met name als gevolg van onvoldoende gegevens, schaarse middelen en slechte coördinatie met de Commissie.

Het markttoezicht om marktmisbruik en -manipulatie op te sporen en te ontmoedigen was volgens het verslag ontoereikend. De auditors concluderen dat ACER de gegevensverzameling niet breed aanpakte, en dat de door ACER verzamelde en beoordeelde gegevens een te beperkt scala aan gevallen van misbruik bestreek. ACER heeft onvoldoende middelen uitgetrokken voor gegevensanalyse en was niet in staat om onderzoeken naar het toenemende aantal gevallen van vermeend grensoverschrijdend marktmisbruik te ondersteunen. De auditors waarschuwen dat elektriciteitsproducenten, -leveranciers en -makelaars gebruik kunnen maken van achterdeurtjes of dat de lidstaten met elkaar kunnen concurreren om marktdeelnemers qua sancties en handhaving de soepelste omgeving te bieden. Tegelijkertijd heeft ACER niet de bevoegdheid om ervoor te zorgen dat de lidstaten de regels consequent handhaven.

Meer informatie:

Persbericht Europese Rekenkamer
ECER-dossier: Energie