Jaarrapport van het EU-Grondrechtenagentschap gepubliceerd

Op 10 juni 2025 is het jaarrapport (ofwel Fundamental Rights Report) van het EU-Grondrechtenagentschap (hierna Fundamental Rights Agency, FRA) verschenen. Het jaarrapport is hier op de website van FRA te downloaden.

Algemeen
Het FRA is in 2007 opgericht en heeft tot doel de instellingen van de EU alsook de lidstaten in het kader van de uitvoering van Unierecht te voorzien van bijstand en expertise op het terrein van fundamentele rechten. In dat kader voert het FRA grootschalige multidisciplinaire onderzoeksprojecten uit en adviseert het de EU-instellingen en lidstaten over wetgeving en beleid.

Het FRA publiceert jaarlijks een rapport waarin het de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van fundamentele rechten in de EU op een rij zet. Dat rapport bestaat uit een inleidend hoofdstuk en een aantal thematische hoofdstukken. Dit jaar richten de thematische hoofdstukken zich op respect voor fundamentele rechten in het verkiezingsproces, de bescherming van vrouwen die slachtoffer zijn van geweld en het EU-Grondrechtenhandvest op nationaal niveau.

In het rapport formuleert het FRA per thema een aantal ''opinions''. Dat zijn algemeen geformuleerde aanbevelingen, gericht aan de EU en/of EU-lidstaten.

Er wordt in het rapport meerdere malen naar Nederland verwezen, evenals naar andere EU-lidstaten. Alle verwijzingen naar Nederland zijn in een eerder stadium gecontroleerd door de Nederlandse National Liaison Officer (hierna NLO) – een medewerker van het ministerie van BZK/CZW – in samenwerking met de betrokken dossierhouders bij de verschillende departementen.

Toelichting Samenvatting Fundamental Rights Report 2025
In zijn jaarrapport getiteld ‘’Electoral manipulation, violence against women, online hate: Testing times for fundamental rights in 2025’’ zet het FRA de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van fundamentele rechten in 2024 in de EU op een rij.

Deze ontwikkelingen zien onder meer op:

• • Bedreigingen voor de democratie: desinformatie en misinformatie, het toenemende gebruik van kunstmatige intelligentie en schadelijke retoriek bedreigen vrije en eerlijke verkiezingen in de hele EU.
  • Wijdverbreid geweld tegen vrouwen: één op de drie vrouwen in de EU heeft te maken met gendergerelateerd geweld.
  • Wijdverbreide discriminatie, racisme en toenemende haat online: moslims, joden, mensen met een zwarte huidskleur en LGBTIQ-personen worden geconfronteerd met steeds meer discriminatie, haat en racisme. Intimidatie, haatzaaiende uitlatingen en fysiek geweld zijn een groeiend probleem.
  • Slechte behandeling van migranten: ondanks nieuwe EU-regelgeving blijven er meldingen van rechtenschendingen aan de grenzen van de EU binnenkomen en zijn er in 2024 meer dan 3500 mensen overleden of vermist geraakt op zee.
  • Nieuwe regelgeving met betrekking tot digitalisering: de inspanningen van de EU om online platforms en kunstmatige intelligentie te reguleren vormen een belangrijke stap voor de bescherming van fundamentele rechten. De Digital Services Act en de AI-verordening zijn instrumenten waarmee illegale en schadelijke online content, desinformatie en de impact van discriminerende algoritmen kunnen worden beperkt. Borging van fundamentele rechten in dit kader vraagt echter om sterke en consistente handhaving van deze instrumenten.

Om genoemde uitdagingen het hoofd te bieden, roept het FRA de EU en haar lidstaten op tot actie. Het FRA doet daartoe verschillende aanbevelingen (ofwel ‘’opinions’’).

Overzicht verwijzingen naar Nederland

 Hoofdstuk 2 Respect voor fundamentele rechten in het verkiezingsproces

• p. 34 – Nationale autoriteiten, waaronder de Nederlandse Kiesraad, hebben bevestigd dat desinformatie de Europese verkiezingen niet wezenlijk heeft beïnvloed, ondanks het hoge dreigingsniveau.
• p. 39 –  Online haat, geweld en doodsbedreigingen in verkiezingsprocessen zijn in verschillende lidstaten, waaronder Nederland, toegenomen.
• p. 43 – In 25 procent van de Nederlandse gemeenten voldeed één of meer stembureaus niet aan de toegankelijkheidsstandaarden.

Hoofdstuk 3 Bescherming van vrouwelijke slachtoffers van geweld

• p. 70 – In 2024 is de nieuwe Wet seksuele misdrijven in Nederland in werking getreden. Op grond van die wet hoeft niet meer te worden bewezen dat er sprake was van dwang om verkrachting of aanranding aan te tonen. Iemand is strafbaar als diegene seksueel contact doorzet, terwijl er duidelijke signalen zijn dat de ander geen seks wil.
• p. 71 – Eerste veroordeling voor seksuele intimidatie op basis van de nieuwe Wet seksuele misdrijven in Nederland.
• p. 73 – In Nederland is de bescherming van de identiteit en privacy van slachtoffers versterkt.
• p. 74 – De nieuwe Nederlandse Wet seksuele misdrijven stelt seksuele intimidate in het openbaar, zowel offline als online, strafbaar.

Hoofdstuk 4 EU-Grondrechtenhandvest op nationaal niveau

• p. 87 – Lidstaten hebben uiteenlopende maatregelen genomen om te voldoen aan de verplichting tot het instellen van een klachtenmechanisme conform de EU-Verordening Gemeenschappelijke Bepalingen. Nederland heeft hiervoor een e-mailadres beschikbaar gesteld.
• p. 92 – De Raad van State heeft het EU-Grondrechtenhandvest gebruikt om het vreemdelingenrecht te interpreteren.
• p. 97 – Het Nederlands Charter Focal Point heeft samen met ECER een seminar georganiseerd over de relevantie en toepassing van het EU-Grondrechtenhandvest voor Rijksambtenaren.
• p. 98 – In Nederland heeft een training plaatsgevonden voor Rijksambtenaren over het EU-Grondrechtenhandvest.
• p. 98 – In 2024 heeft de Nederlandse Juristen Vereniging hun jaarcongres gewijd aan het EU-Handvest. Dit wordt genoemd als een ‘’promising practice’’.
• p. 99 – In 2024 is de kennis over het EU-Grondrechtenhandvest het sterkst toegenomen in Nederland (4 procent toename).

Meer informatie:
Persbericht FRA
ECER-EU-essentieel : Handvest grondrechten
ECER-bericht : Publicatiebureau van de EU publiceert jaarverslag over de grondrechten 2023 (13 oktober 2023)