Uitkomsten debat Eerste Kamer over Algemene Europese beschouwingen

Het debat over de Algemene Europese beschouwingen vindt jaarlijks plaats aan de hand van de Staat van de Europese Unie (zie daarover ook dit ECER-bericht). Een samenvatting en het verslag van het debat dat op 18 april 2023 in de Eerste Kamer plaatsvond kan worden geraadpleegd via Europapoort op de website van de Eerste Kamer.

In het debat tussen de diverse senatoren van de Eerste Kamer en minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken over het EU-beleid van het kabinet kwamen verschillende thema's en vragen aan bod. Een impressie:

• Wat is het Europese verhaal van de regering over de Europese autonomie? Hoe staat het met de EU als waardengemeenschap? Hoe kijkt de Nederlandse regering naar de staat van de rechtsstaat in Polen en Hongarije , ook mede gezien het feit dat Hongarije en Polen in 2024 op 1 juli (Hongarije) en op 1 januari 2025 (Polen) het voorzitterschap van de EU overnemen?
• Zijn de Kopenhagen-criteria waaraan een kandidaat-lidstaat moet voldoen om tot de EU te kunnen toetreden duidelijk? Is er een garantie dat die criteria na toetreding ook gehandhaafd worden? De interne markt als kroonjuweel van de Europese samenwerking: hoe kan een gelijk speelveld worden gewaarborgd en is verdere liberalisering nodig? Zijn er zorgen over het handelsakkoord van de Europese Unie met vier Zuid-Amerikaanse landen, Mercosur? Hoe kan een zorgvuldige besteding van de beschikbare middelen worden gewaarborgd?
• De EU niet is opgericht voor de vraag die momenteel voorligt: hoe beschermen we ons tegen militaire en geopolitieke bedreigingen van buitenaf? In theorie zou Europa zo snel mogelijk zijn eigen boontjes moeten doppen. Maar dat vraagt vergaande politieke en militaire integratie. Ligt de keus om de toekomst van Europa zelf vorm te geven of stap voor stap een speelbal van externe krachten te worden nog altijd voor? Zou Nederland hierin een aanjagende rol moeten sprelen, dan wel een reactieve toeschouwer moeten zijn?
• Welke koers moeten Nederland en de EU varen? Voor toetreding moet er nog veel gebeuren in de landen die daarvoor mogelijk in aanmerking komen. Er wordt veel van hen gevraagd. Voor Oekraine is belangrijk dat zij voldoet aan de Kopenhagen-criteria voordat het land lid wordt. De meningen binnen de EU over de plannen van de Europese Commissie voor asiel en migratie lijken uiteen te lopen. De Europese Commissie wil niet alleen inzetten op migratiedeals en grensbewaking maar ook op spreiden van migranten over de lidstaten van de EU. Zou een ecologische, sociale en democratische agenda voor de lange termijn wenselijk zijn? Is dan ook een groter budget voor de EU nodig, met grote democratische controle? Wat is er terecht gekomen van een meerjarig plan om Nederlandse burgers actief en evenwichtig te informeren over de Europese Unie? 
• Kan de Staat van de Europese Unie over het Europese voorstel ten aanzien van het natuurbehoud worden opgehelderd? Hoe verhoudt een en ander zich tot de klimaatafspraken die in 2015 in Kopenhagen zijn gemaakt? Oplossingen lijken te worden gebaseerd op Europese waarden, in plaats van op regels. De toekomst is onlosmakelijk verbonden met de ontwikkelingen en samenwerking in Europa. De EU moet op democratische grondslag functioneren. Vereist dat niet alle parlementaire bevoegdheden voor het Europees Parlement, zoals het recht van initiatief, wat het nu niet heeft?
• Op het gebied van defensie is er geen democratische controle op het gezamenlijk aankopen van munitie. Is Nederland ooit door Brussel op de vingers getikt wat betreft het natuur- en stikstofbeleid? Zou de introductie van de Europese digitale euro die contant geld afschaft moeten worden voorgelegd aan de burgers door middel van een referendum?
• Wanneer de landen aan de oostkant van Europa geen uitzicht op toetreding tot de EU hebben, dan wenden zij zich mogelijk tot Rusland en China. Lange wachttijden zijn echter ook nodig om te voldoen aan de Kopenhagen-criteria. Is tijdige EU-toetreding zowel onmogelijk als onvermijdelijk? Hoe kan op het terrein van het gemeenschappelijk veiligheidsbeleid meer en beter samengewerkt worden binnen de EU? Wat is de meerwaarde van het initiatief van de Franse president Macron voor een Europese politieke unie (EPU) en wat verwacht het kabinet ervan? Is Europese coordinatie cruciaal om te komen tot duurzame partnerschappen voor migratie? 
• Uitbreiding van de EU wordt ook wel als een vorm van geopolitiek gezien. Democratie vergt transparantie. Binnen de EU lijkt sprake van verabsolutering van de vier zogenaamde vrijheden van de interne markt. Is rigiditeit van de interne markt een algemeen probleem? Kunnen grote problemen samen opgelost en grensoverschrijdend worden aangepakt? Hoe kunnen voor basisvoorzieningen zoals energie, zorg en openbaar vervoer lidstaten ruimte krijgen om eigen keuzes te maken? 
• Bij klimaat is veeteelt volgens de Europese Commissie een van de drie oorzaken van klimaatverandering en temperatuurstijging en daarmee een van de drie oorzaken van conflicten en migratie. Zou Nederland in navolging van andere Europese lidsten het thema dierenwelzijn in de wet moeten opnemen?
• Wat is de bestaansreden van de EU? Zet de EU lidstaten oneigenlijk onder druk met betrekking tot bijvoorbeeld familierecht? Houdt de EU zich aan de kernafspraken over bijvoorbeeld het Groei- en Stabiliteitspact? Moet de EU leveren op het gebied van vrede en veiligheid, en is daarbij de NAVO de hoeksteen van onze veiligheid? Mag op het gebied van veiligheidsbeleid een constructieve houding van alle lidstaten verwacht worden? Hoe verloopt de relatie van de EU met China in de toekomst?
• Kan het kabinet in Brussel onderhandelen over een dispensatie van het stikstofbeleid en een rationalisatie van de Natura 2000-gebieden afdwingen? Kan bij de Europese klimaataanpak de omarming van kernenergie een onderdeel zijn van de Europese Green Deal? Hoe houdt de toename van de invloed van de EU op ons dagelijk leven gelijke tred met de democratie? 
• Ten aanzien van de oorlog in Oekraïne is het belangrijk dat de EU een totaalplan opstelt voor de financieel noodzakelijke kosten om deze en toekomstige financiële uitdagingen op te lossen en ervoor te zorgen dat de Europese economie niet verder onder druk komt te staan. Bovendien moet de Europese Unie zich manifesteren op het gebied van vrede en veiligheid. Een andere omvangrijke taak van de EU is om zich beter te wapenen tegen grootschalige immigratie vanuit landen buiten de EU. Er zou gestreefd moeten worden naar meer transparantie en vereenvoudiging van de regelgevng rondom subsidies, zodat lokale overheden beter op de hoogte zijn van de mogelijkheden en hun aanvragen sneller kunnen afhandelen. De toegang tot subsidies moet niet beperkt blijven tot economisch sterke regio's of grotere gemeenten. 

Uit het verslag kan de beantwoording van een aantal van bovengenoemde vragen door Minister Hoekstra worden opgemaakt. Ook bevat het verslag informatie over een aantal ingediende moties.

Meer informatie:
Website Eerste Kamer
ECER-EU-essentieel: Staat van de Unie