Verslag van de Europese Rekenkamer (ERK) over het cohesiebeleid als instrument voor crisisrespons
Nieuwsbericht | 10-02-2023
Het gaat om verslag 02/2023 van de Europese Rekenkamer over de aanpassing van de voorschriften van het cohesiebeleid in antwoord op Covid-19. De Europese Rekenkamer (ERK) heeft het verslag op 2 februari 2023 gepubliceerd.
Vanaf begin 2020 heeft de EU een breed scala aan maatregelen getroffen om de uitdagingen als gevolg van de COVID-19-pandemie aan te pakken. Het cohesiebeleid speelde daarbij een belangrijke rol, met een snelle respons in drie fasen om de regels van de programmaperiode 2014-2020 te wijzigen. In nog geen twee maanden na de uitbraak van de pandemie in Europa keurde de EU wetgevingsmaatregelen goed om niet-bestede middelen te mobiliseren aan de hand van het investeringsinitiatief coronavirusrespons (CRII) en het investeringsinitiatief coronavirus plus (CRII+). In minder dan een jaar tijd stelde de EU React-EU vast, als instrument voor crisisherstel op korte en middellange termijn.
Met de twee investeringsinitiatieven werden bepaalde voorschriften van het cohesiebeleid gericht gewijzigd, wat leidde tot liquiditeit, flexibiliteit en vereenvoudiging. Verder voorzag React-EU in nog eens 50,4 miljard euro, waarvan meer dan de helft naar Spanje en Italië ging. De lidstaten zullen deze middelen naar goeddunken op zeer korte termijn (tegen eind 2023) moeten besteden. Zodoende bood React-EU middelen ter overbrugging voor de periode 2021-2023. Dit droeg echter bij tot de aanzienlijke vertraging van de lancering van de programma’s van het cohesiebeleid voor de periode 2021-2027. Ook waarschuwt de Europese Rekenkamer in haar verslag dat React-EU de terugkerende moeilijkheden bij de besteding van EU-middelen kan vergroten. Daarnaast kan React-EU leiden tot druk om de beschikbare middelen voor het einde van de periode te besteden, waarbij de kosteneffectiviteit mogelijk uit het oog wordt verloren.
De grotere flexibiliteit bij overschrijvingen leidde tot een aanzienlijke verschuiving van middelen: 35 miljard euro tot 31 december 2021. De auditors stelden vast dat middelen werden verschoven tussen investeringsterreinen, hoofdzakelijk in de richting van gezondheidszorg (+80 procent) en bedrijfsondersteuning (+16 procent). De financiering voor informatie- en communicatietechnologieën, energie en milieu, inclusie en onderzoek en innovatie nam daarentegen af. Er werden ook middelen verschoven naar meer ontwikkelde en overgangsregio’s (+1,8 miljard euro). Verder merken de auditors op dat aan de verwachting dat React-EU 25 procent van zijn totale financiële middelen zal bijdragen aan klimaatdoelstellingen, waarschijnlijk niet zal worden voldaan.
Het cohesiebeleid is vaak gebruikt om te voorzien in crisisrespons op korte termijn, en een aantal van de daartoe ingevoerde wijzigingen zijn reguliere kenmerken van het beleid geworden. De langetermijngevolgen van dit gebruik zijn volgens de auditors echter niet formeel beoordeeld. Nieuwe voorschriften voor het cohesiebeleid 2021-2027 — waarbij grotendeels wordt voortgebouwd op de onlangs ingevoerde flexibiliteit — zullen het eenvoudiger maken om cohesiefondsen te gebruiken om te reageren op onverwachte gebeurtenissen. De auditors wijzen echter op een risico dat hieruit voortvloeit: het herhaalde gebruik van het cohesiebeleid om crises aan te pakken kan afbreuk doen aan de primaire strategische doelstelling ervan, namelijk het verkleinen van de verschillen tussen de Europese regio’s
Meer informatie:
