Europese Commissie publiceert evaluatie van de Herstelfonds- en veerkrachtfaciliteit
Nieuwsbericht | 29-02-2024
Op 21 februari 2024 heeft de Europese Commissie de tussentijdse evaluatie van de herstel- en veerkrachtfaciliteit (RRF) gepresenteerd. Ook werd een Algemeen factsheet en een REPowerEU-factsheet gepubliceerd. Het RRF is het EU-herstelinstrument ter waarde van 800 miljard euro dat centraal staat in het programma NextGenerationEU (NGEU).
Het RRF is opgericht in februari 2021 en heeft als doel om de lidstaten te helpen herstellen van de coronapandemie en de veerkracht te versterken, en daarnaast om economieën en samenlevingen groener, digitaler en concurrerender te maken. Ook is het RRF van belang voor de aanpak van dringende zaken zoals de oorlog in Oekraïne.
In de herstel- en veerkrachtplannen van de lidstaten, die de lidstaten ingevolge het RFF moeten opstellen en indienen, staan de geplande hervormingen en investeringen:
Achtergrond Op grond van de RRF-verordening (EU(2021) 241) verstrekt de Commissie een tussentijdse evaluatie van de uitvoering van de faciliteit aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's. Deze zal worden gevolgd door een evaluatie achteraf in 2028, met een “algemene beoordeling van de faciliteit en het effect ervan”, zodra de maatregelen in de herstelplannen volledig zijn uitgevoerd.
De tussentijdse evaluatie in het evaluatieverslag van de Commissie volgt de richtsnoeren voor betere regelgeving. In het evaluatieverslag worden de vorderingen beoordeeld die tot 31 december 2023 zijn geboekt bij de verwezenlijking van de doelstellingen van de RRF-verordening wat betreft doeltreffendheid, efficiëntie, relevantie, samenhang en EU-meerwaarde. Het verslag maakt de balans op van de geboekte vooruitgang en de lessen voor de toekomst, op basis van een openbare raadpleging en een onafhankelijke externe studie.
Uitkomsten evaluatie Uit de tussentijdse evaluatie blijkt dat elke lidstaat de hervormings- en investeringsagenda in zijn nationale plan volgt. Eind 2023 had de Commissie al ruim 1 150 mijlpalen en streefdoelen het predicaat “bevredigend verwezenlijkt” gegeven. De verwezenlijking van deze stappen in de uitvoering van de hervormingen en investeringen heeft geleid tot positieve veranderingen en tastbare resultaten.
Zo is met de hulp van de RRF bijvoorbeeld meer dan 28 miljoen megawattuur (MWh) aan energie bespaard. Meer dan 5,6 miljoen extra huishoudens hebben nu internettoegang via netwerken met zeer hoge capaciteit, en bijna 9 miljoen mensen zijn beschermd tegen klimaat gerelateerde rampen, zoals overstromingen en bosbranden.
Tot op heden is bijna 225 miljard euro aan middelen uit de herstel- en veerkrachtfaciliteit aan de lidstaten uitbetaald. Er is 67 miljard euro aan voorfinanciering uitbetaald om de uitvoering van hervormingen en investeringen op gang te brengen en de kortetermijngevolgen van de coronacrisis, en vervolgens van de energiecrisis, op de begrotingen van de lidstaten te verlichten.
Doeltreffende steun voor economisch herstel van de EU De Commissie schat dat ongeveer de helft van de verwachte stijging van de overheidsinvesteringen tussen 2019 en 2025 het resultaat is van investeringen die worden gefinancierd uit de EU-begroting, met name uit de herstel- en veerkrachtfaciliteit. In tegenstelling tot eerdere crises zijn de overheidsinvesteringen in Europa tijdens de coronapandemie en de daaropvolgende energiecrisis gestegen van 3,0 procent (2019) tot naar schatting 3,3 procent (2023). In 2024 zullen de overheidsinvesteringen naar verwachting 3,4 procent van het bbp bedragen.
De meeste plannen werden in 2021 snel opgesteld, wat de weg effende voor substantiële voorfinanciering, en de uitvoering begon vrijwel onmiddellijk. De economische bedrijvigheid veerde terug tot het niveau van vóór de pandemie en de werkloosheid daalde tot ongeveer 6 procent. Uit de economische modellen van de Commissie blijkt dat NGEU het reële bbp van de EU in 2026 met maximaal 1,4 procent kan verhogen in vergelijking met een situatie zonder NGEU. Deze resultaten zijn nog exclusief het verwachte significante groeibevorderende effect van de hervormingen die zijn opgenomen in de herstelplannen, die pas op langere termijn effect zullen hebben. De werkgelegenheid in de EU zal naar verwachting op korte termijn met 0,8 procent toenemen.
Flexibel instrument De lidstaten hebben de herstel- en veerkrachtfaciliteit strategisch gebruikt om zowel al langer bestaande als nieuwe uitdagingen aan te pakken.
Eind 2023 had de Raad de herziening van alle 27 lidstaat plannen goedgekeurd om het effect ervan in een veranderende context te optimaliseren. De plannen werden herzien om in spelen op de gestegen energieprijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne, de hoge inflatie en verstoringen van de toeleveringsketen.
Deze herzieningen hebben de omvang van de EU-steun voor EU economieën aanzienlijk verhoogd met bijna 150 miljard euro. Dit omvat extra financiering voor 23 REPowerEU-hoofdstukken en 125,5 miljard euro aan aanvullende steun via leningen. In totaal zal de herstel- en veerkrachtfaciliteit 650 miljard euro aan financiële steun in EU economieën injecteren.
Structurele hervormingen De lidstaten hebben de herstel- en veerkrachtfaciliteit gebruikt om vooruitgang te boeken bij de uitvoering van de landspecifieke aanbevelingen die in het kader van het Europees Semester zijn gedaan. De betaling van EU-middelen uit de herstel- en veerkrachtfaciliteit is afhankelijk van het halen van overeengekomen mijlpalen en streefdoelen. Dankzij deze prestatiegerichte aanpak is de RRF in staat de uitvoering van langverwachte hervormingen op een groot aantal beleidsterreinen te stimuleren, met name hervormingen die de groene en de digitale transitie ondersteunen en de sociale en institutionele veerkracht verbeteren. Door de uitvoering van de REPowerEU-hoofdstukken wordt bovendien een versnelling van de plannings- en vergunningsprocedures verwacht, met name voor projecten op het gebied van hernieuwbare energie en energie-efficiëntie.
Het aandeel van de landspecifieke aanbevelingen (LSA's) voor de periode 2019-2020 waarop de lidstaten ten minste “enige vooruitgang” hadden geboekt, steeg tussen 2021 en 2023 met 17 procent.
Impuls voor de groene transitie De herstel- en veerkrachtfaciliteit is een belangrijk instrument om de groene transitie van de EU te versnellen. Alle lidstaten besteden meer dan het streefcijfer van 37 procent van hun herstel- en RRF-middelen aan klimaatdoelstellingen, waarbij sommige lidstaten meer dan 50 procent van de middelen voor hun totale plan besteden aan de groene agenda. Daarnaast ondersteunt de herstel- en veerkrachtfaciliteit het werkgelegenheids- en sociaal beleid en helpt zij de groene transitie eerlijk te maken.
Via de REPowerEU-hoofdstukken in de herstelplannen zal nog eens 60 miljard euro aan RRF-middelen worden besteed aan de groene transitie. Dit zal helpen energie te besparen, de productie van schone energie te versnellen en de energievoorziening van de EU te diversifiëren, en om de productiecapaciteit van de nettonulindustrie op te schalen.
Snellere uitvoering De herzieningen van de plannen hadden gevolgen voor het tempo van de uitvoering van de bestaande plannen. Toch is de uitvoering in 2023 voortgezet, met een verdubbeling van het aantal betaalverzoeken dat tegen eind 2023 was ingediend, in totaal 54.
Deze positieve dynamiek zal naar verwachting aanhouden, aangezien de lidstaten erop gericht zijn vaart te zetten achter de uitvoering, omdat de herstel- en veerkrachtfaciliteit tot 2026 duurt. De Commissie beoordeelt momenteel 18 betaalverzoeken. In 2024 worden nog meer dan 20 betaalverzoeken verwacht. Op basis hiervan verwacht de Commissie tegen het einde van 2024 meer dan 100 miljard euro aan extra betalingen uit te keren.
In de loop van haar levensduur zal de herstel- en veerkrachtfaciliteit, via de nationale plannen, de aanzet geven tot vele investeringen en hervormingen die positieve veranderingen zullen teweegbrengen voor EU-burgers, bedrijven en de hele EU. De tussentijdse evaluatie gaat vergezeld van “ country snapshots ” (momentopnames per land) die de meest iconische en effectieve projecten en hervormingen in elk herstelplan illustreren.
Lessen voor de toekomst De tussentijdse evaluatie wijst op de brede steun van de lidstaten en andere belanghebbenden voor de prestatiegerichte aard van de herstel- en veerkrachtfaciliteit. Betalingen op basis van de geboekte vooruitgang en resultaten in plaats van de gemaakte kosten, zorgen voor voorspelbaarheid en verantwoordingsplicht voor zowel de lidstaten als de Commissie. Uit de snelle uitrol en snelle uitbetalingen blijkt dat de herstel- en veerkrachtfaciliteit de lidstaten in tijden van crisis heeft ondersteund. De unieke combinatie van investeringen en hervormingen draagt bij tot de toekomstbestendigheid van onze economieën.
De tussentijdse evaluatie wijst ook op mogelijke verbeteringen. Bij het ontwerp en de uitvoering van de herstel- en veerkrachtplannen is voldoende flexibiliteit noodzakelijk om te zorgen voor blijvende toegevoegde waarde en een soepele uitvoering. Adequate administratieve capaciteit in de lidstaten is van cruciaal belang voor een snelle uitvoering van de herstel- en veerkrachtfaciliteit, evenals de nauwe betrokkenheid van regionale en lokale autoriteiten en de sociale partners.
Meer informatie: Persbericht Europese Commissie Website Europese Commissie: Scorebord RRF ECER-dossier: Begroting ECER-bericht: Rapport Europese Rekenkamer toont aan dat effecten van het Herstelfonds moeilijk gemeten kunnen worden (26 oktober 2023)
