Commissie stelt nieuw EU-instrument voor om buitensporige pieken in de gasprijs te beperken

Achtergrond

In het voorjaar van 2022 heeft de Commissie haar toolbox voor energieprijzen uit oktober 2021 uitgebreid met de mededeling over kortetermijnmaatregelen op de energiemarkt en verbeteringen op lange termijn in de opzet van de elektriciteitsmarkt en het REPowerEU-plan. De Commissie heeft nieuwe minimumverplichtingen voor gasopslag en streefdoelen voor de reductie van de gasvraag voorgesteld om vraag en aanbod in Europa beter op elkaar te laten aansluiten, en de lidstaten hebben deze voorstellen nog voor de zomer van 2022 aangenomen.

De Commissie heeft in september aanvullende noodmaatregelen voorgesteld om de vraag naar elektriciteit te verminderen en onverwachte winsten in de energiesector af te romen om meer inkomsten te laten terugvloeien naar burgers en bedrijven. De lidstaten hebben die aanvullende maatregelen in oktober aangenomen. Op 18 oktober heeft de Commissie aanvullende maatregelen voorgesteld om met name de hoge gasprijzen tegen te gaan en de zekerheid van de gasvoorziening te versterken door middel van gezamenlijke gasaankopen, solidariteit als norm in noodsituaties, een nieuwe lng-prijsreferentiebenchmark en een tijdelijke collar of bandbreedte om extreme prijspieken op derivatenmarkten te voorkomen. Het voorstel bevatte ook de rechtsgrondslag voor een martkcorrectiemechanisme om de uitzonderlijk hoge gasprijzen op korte termijn aan te pakken.

Op 22 november 2022 heeft de Commissie een voorstel gepresenteerd dat voortbouwt op de artikelen 23 en 24 van het voorstel van 18 oktober. Het voorstel van 22 november 2022 beantwoord aan de oproep van de Europese Raad op 20 en 21 oktober. De Commissie kreeg de opdracht dringend concrete besluiten te nemen over aanvullende maatregelen om de hoge energieprijzen aan te pakken, met inbegrip van een tijdelijke dynamische prijscorridor voor aardgastransacties om extreme pieken in de gasprijzen onmiddellijk te beperken, met de nodige waarborgen. Het voorstel voor een marktcorrectiemechanisme bevat elementen om de financiële stabiliteit te vrijwaren, die de Commissie van essentieel belang acht. 

Elementen van het voorgestelde instrument

Een veiligheidsplafond voor gasprijzen

Het voorgestelde instrument bepaalt het veiligheidsplafond voor de prijs op 275 EUR voor de TTF-derivaten van de volgende maand. De Title Transfer Facility (TTF) is de meest gebruikte gasprijsbenchmark van de EU en speelt een sleutelrol op de Europese groothandelsgasmarkt. Het mechanisme zou automatisch in werking treden wanneer de beide volgende voorwaarden zijn vervuld:

• de front-month prijs voor de afwikkeling van TTF-derivaten ligt gedurende twee weken hoger dan 275 EUR;
• in die periode van twee weken liggen de TTF-prijzen gedurende tien opeenvolgende handelsdagen 58 EUR hoger dan de lng-referentieprijs.

Als aan deze voorwaarden wordt voldaan, publiceert het Agentschap voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER) meteen een “marktcorrectiebericht” in het Publicatieblad van de Europese Unie en stelt het de Commissie, de Europese Autoriteit voor effecten en markten (ESMA) en de Europese Centrale Bank (EBA) hiervan op de hoogte. Het prijscorrectiemechanisme treedt de volgende dag in werking en orders voor front-month TTF-derivaten die het veiligheidsplafond overstijgen, worden niet meer aanvaard. Het mechanisme kan vanaf 1 januari 2023 worden geactiveerd.

Waarborgen voor de leveringszekerheid en de marktstabiliteit

De voorgestelde verordening van de Raad bevat waarborgen om verstoring van de energie- en financiële markten te voorkomen. Om problemen met de leveringszekerheid te voorkomen, is het prijsplafond beperkt tot slechts één futuresproduct (TTF month-ahead producten) zodat marktdeelnemers nog steeds in staat zijn te voldoen aan de vraag en gas kunnen aankopen op de spotmarkt en over-the-counter. Om ervoor te zorgen dat de vraag naar gas niet toeneemt, bevat het voorstel het vereiste dat lidstaten uiterlijk twee weken na de activering van het marktcorrectiemechanisme meedelen welke maatregelen zij hebben genomen om het gas- en elektriciteitsverbruik te verminderen.

Zodra dit voorstel voor een marktcorrectiemechanisme in de Raad is aangenomen, zal de Commissie ook voorstellen een alarm af te kondigen in het kader van de verordening “Gas besparen voor een veilige winter” van juli, waardoor een verplichting in werking treedt om minder te verbruiken en zo de vraag te verminderen. Bovendien zal er voortdurend toezicht worden gehouden door het ESMA, de ECB, het ACER, de Groep coördinatie gas en het Europees netwerk van transmissiesysteembeheerders voor gas (ENTSB-G).

Om te reageren op mogelijke onbedoelde negatieve gevolgen van de prijslimiet, voorziet het voorstel erin dat het mechanisme te allen tijde onmiddellijk kan worden opgeschort. Dit kan gebeuren:

• automatisch, door deactivering, als de situatie op de aardgasmarkt de werking van het mechanisme niet langer rechtvaardigt, namelijk wanneer er tussen de TTF-prijs en de lng-prijs niet gedurende tien opeenvolgende handelsdagen een verschil is;
• door een opschortingsbesluit van de Commissie als er sprake is van risico's voor de leveringszekerheid in de EU, voor de inspanningen om de vraag te verminderen, voor gasstromen binnen de EU of voor de financiële stabiliteit.

De Commissie kan ook voorkomen dat het mechanisme wordt geactiveerd als relevante autoriteiten, waaronder de ECB, waarschuwen dat dergelijke risico's zich kunnen voordoen.

Meer informatie:

• ECER-dossier - Energie