Covid-19: Politieke Crisisrespons van de EU

De ‘geïntegreerde regeling politieke crisisrespons’, of in het Engels de integrated political crisis response (IPCR) is een van de crisisresponsmechanismen van de Europese Unie. De IPCR moet tijdige coördinatie en respons op het politieke niveau van de EU mogelijk maken in het geval van crises, ongeacht of de oorsprong daarvan binnen of buiten de EU ligt, en die een brede impact of politieke betekenis hebben.

In dit artikel worden het wettelijk kader en de praktijk toegelicht.

Het wettelijk kader

De IPCR is gebaseerd op artikel 222 EU-Werkingsverdrag . Op grond van artikel 222, lid 1, EU-Werkingsverdrag treden de Unie en de lidstaten uit solidariteit gezamenlijk op als een lidstaat wordt getroffen door een terroristische aanval, een natuurramp of een door de mens veroorzaakte ramp.

Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen de toepassing van de solidariteitsclausule door de Unie en door de lidstaten. De toepassing door de Unie is op grond van artikel 222, lid 3, EU-Werkingsverdrag geregeld in Raadsbesluit 2014/415/EU .

De toepassing van de solidariteitsclausule door de lidstaten wordt niet geregeld in dit Raadsbesluit (zie overweging 1 van Raadsbesluit 2014/415/EU). Artikel 222, lid 2, EU-Werkingsverdrag vereist echter wel dat de lidstaten hun optreden in het kader van de Raad coördineren.

Artikel 1 van Raadsbesluit 2014/415/EU bepaalt dat de Raad door middel van de IPCR-regeling op politiek niveau de respons op de inroeping van de solidariteitsclausule coördineert. De IPCR-regeling is in 2013 door de Raad vastgesteld in de vorm van Raadsconclusies. In 2018 is de IPCR-regeling aangepast door middel van Uitvoeringsbesluit 2018/1993 . Op grond van artikel 1, lid 2, van Raadbesluit 2014/415/EU moet de IPCR-regeling gebruikt worden om de samenhang tussen en de complementariteit van het optreden van de Unie en dat van de lidstaten te waarborgen. Het Raadssecretariaat, de Europese Commissie en de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) dienen de werking van de IPCR-regeling te ondersteunen.

De praktijk

De IPCR wordt ten alle tijden geactiveerd door het voorzitterschap van de Raad. Er zijn drie opties waaruit het voorzitterschap kan kiezen. Die keuze wordt gemaakt op grond van de ernst van de crisis en de behoeften voor de respons.

1. Monitoring : tijdens een al bestaande crisis kan het voorzitterschap een verzoek doen tot oprichting van een ‘monitoringpagina’. De monitoringpagina zal fungeren als een opslagplaats voor beschikbare rapporten en situationele informatie (artikel 9, lid 6, Uitvoeringsbesluit 2018/1993).
2. Informatiedelen : deze modus heeft tot doel informatie-uitwisseling en streeft erna een duidelijk beeld van een crisissituatie te geven. Deze informatie-uitwisseling geldt ter voorbereiding op een mogelijke escalatie van de crisis (artikel 2, lid 1, sub a, Uitvoeringsbesluit 2018/1993).
3. Volledige activering : in deze meest vergaande modus worden responsmaatregelen door de Raad of de Europese Raad voorbereid (artikel 2, lid 1, sub b, Uitvoeringsbesluit 2018/1993).

Het activeren van de IPCR-regeling gebeurt op eigen initiatief van het voorzitterschap, of wanneer een lidstaat de solidariteitsclausule inroept. In dat laatste geval zal altijd voor de derde modus moeten worden gekozen (volledige activering).

De IPCR-regeling ondersteunt het voorzitterschap van de Raad, het Coreper en de Raad in de vorm van concrete instrumenten. Deze instrumenten omvatten:

• Rondetafels : met de rondetafels wordt beoogd een nadere omschrijving te geven van de crisissituatie en deze te bestuderen, zodat de politieke besluitvorming met voldoende kennis van zaken geschiedt. Deze crisisvergaderingen kunnen worden bijgewoond door bijvoorbeeld vertegenwoordigers van de Commissie, de EDEO, EU-agentschappen, de meest getroffen lidstaten, het kabinet van de voorzitter van de Europese Raad en deskundigen.
• Geïntegreerde situatiekennis en –analyse (ISAA) : dit zijn analytische rapporten die worden opgesteld door de Europese Commissie en de EDEO. Deze rapporten kunnen gebruikt worden als inbreng voor de rondetafels. De rapporten worden toegesneden op de behoeften van het politieke niveau van de Unie.
• Webplatform : voor de uitwisseling van informatie
• Centraal 24/7-Contactpunt : bij activering van de IPCR wordt een 24/7-Contactpunt opgezet. Dit contactpunt onderhoudt nauw contact met de belangrijkste actoren.

Het besluit tot het deactiveren van de IPCR wordt genomen door het voorzitterschap, na overleg met de getroffen lidstaten, alsook na overleg met de Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger. De IPCR kan niet worden gedeactiveerd zolang de inroeping van de solidariteitsclausule gehandhaafd blijft.

Crisisrespons van de Raad bij de uitbraak van coronavirus Covid-19

In december 2019 brak in China het nieuwe coronavirus Covid-19 uit. Dit virus heeft zich inmiddels overal ter wereld verspreid. Op 28 januari 2020 besloot het Kroatische voorzitterschap de IPCR te activeren in de informatiedelen modus. Dat had als doel om de lidstaten een beter overzicht te kunnen geven van de situatie.

Snel begon het virus zich in Noord-Italië sterk uit te breiden. Daarop anticiperend heeft het Kroatisch voorzitterschap op 2 maart 2020  besloten om over te gaan op de volledige activering modus (zie Persmededeling van de Raad van 2 maart 2020).

Meer informatie:

• Beknopt overzicht IPCR
• IPCR en het coronavirus
• Infographic IPCR