Europese Commissie presenteert een pakket maatregelen om producten duurzamer te maken

Het pakket maatregelen dat de Europese Commissie in het kader van de Europese Green Deal  uitbracht beoogt om  van duurzame producten de norm te maken in de EU , om circulaire bedrijfsmodellen te bevorderen en de rol van consumenten bij de groene transitie te versterken.
In het actieplan voor de circulaire economie (zie persbericht Commissie) van maart 2020 stelde de Commissie al nieuwe regels  voor om  zo goed als alle fysieke goederen  op de EU-interne markt  gedurende hun hele levenscyclus milieuvriendelijker, circulairder en energie-efficiënter  te maken.

Het pakket voorstellen bestaat uit de volgende onderdelen:
- voorstellen om van duurzame producten de norm te maken;
- voorstellen over duurzaam en circulair textiel;
- voorstellen over het versterken van de interne markt voor bouwproducten;
- voorstellen om de rol van consumenten bij de groene transitie te versterken.

De in de voorstellen genoemde instrumenten om  in de EU een echte circulaire economie  tot stand te brengen zijn onafhankelijk op het gebied van energie en hulpbronnen, beter bestand tegen externe schokken en goed voor de natuur en de menselijke gezondheid. De voorstellen bouwen dan ook voort op de bestaande EU-regels inzake ecologisch ontwerp, die de energieconsumptie in de EU al aanzienlijk hebben verminderd en consumenten geld hebben bespaard.

Van duurzame producten de norm maken
De overkoepelende Mededeling van de Commissie van 30 maart 2022 (COM (2022) 140) beschrijft hoe van duurzame producten de norm gemaakt kan worden in de EU. Tegelijk met de mededeling bracht de Commissie ook een vragen en antwoorden overzicht en factsheet uit.

De mededeling benoemt het  voorstel voor een verordening betreffende ecologisch ontwerp voor duurzame producten  (COM (2022) 142) (EN) dat betrekking heeft op productontwerp. Een overwegend deel van de milieueffecten die een product tijdens zijn levenscyclus heeft wordt door het ontwerp bepaald. Het voorstel bevat in dat kader nieuwe vereisten om producten  duurzamer, betrouwbaarder, herbruikbaarder, gemakkelijker te upgraden, repareren, onderhouden, op te knappen en te recyclen, en energie- en hulpbronnenefficiënter  te maken. Daarnaast moeten productspecifieke informatievereisten zorgen dat consumenten op de hoogte zijn van de milieueffecten van hun aankopen.

Alle producten die onder de verordening vallen krijgen een  digitaal productpaspoort . Dit moet helpen om producten te herstellen of te recyclen en om in de hele toeleveringsketen zorgwekkende stoffen te traceren. Ook kunnen etiketteringsvereisten worden ingevoerd. Daarnaast omvat het voorstel maatregelen om een einde te maken aan de vernietiging van niet-verkochte consumptiegoederen, het gebruik van groene overheidsopdrachten uit te breiden en stimulansen voor duurzame producten te bieden.

Met het voorstel  wordt het bestaande kader voor ecologisch ontwerp uitgebreid: zowel door  zo veel mogelijk producten  te bestrijken als door de  vereisten  waaraan producten moeten voldoen te  verbreden . Criteria voor energie-efficiëntie en voor circulariteit en vaststelling van een algehele vermindering van de milieu- en klimaatvoetafdruk van producten maken dat de onafhankelijkheid op het gebied van energie en hulp-bronnen zal toenemen en de vervuiling afnemen. De interne markt zal worden versterkt doordat uiteenlopende wetgeving in de lidstaten wordt vermeden en er komen economische kansen voor innovatie en werkgelegenheid, met name op het gebied van herproductie, onderhoud, recycling en reparatie. Het voorstel biedt een kader en een procedure die de Commissie in staat stelt om in nauwe samenwerking met alle betrokkenen eisen voor alle product(groep)en vast te stellen. 

De Commissie heeft tevens een  werkplan voor ecologisch ontwerp en energie-etikettering voor 2022-2024  (EN) vastgesteld. Dit werkplan geldt als overgangsmaatregel tot de nieuwe verordening in werking treedt. Het werkplan heeft met name betrekking op consumentenelektronica zoals smartphones, tablets en zonnepanelen, die momenteel de snelst groeiende afvalstroom vormen.

Duurzaam en circulair textiel
Het voorstel van de Commissie voor de  EU-strategie voor duurzaam en circulair textiel  (COM (2022) 121) (EN) bevat de visie en concrete maatregelen om ervoor te zorgen dat  tegen 2030   textielproducten  die in de EU in de handel worden gebracht, een  lange levensduur hebben en gerecycled kunnen worden. Ook moet textiel zoveel mogelijk met gerecyclede vezels worden vervaardigd en  geen gevaarlijke stoffen bevatten en moeten de sociale rechten en het milieu bij de productie ervan volledig worden gerespecteerd . Langer gebruik van hoogwaardig textiel, het uit de mode doen raken van snelle mode, het vermijden van textielafval, het voorkomen van de vernietiging van onverkocht textiel en beschikbaarheid van rendabele hergebruik- en reparatiediensten is belangrijk. Producenten moeten in de hele waardeketen verantwoordelijkheid voor hun producten nemen, ook wanneer die producten afval worden. De Commissie bracht tegelijk met de mededeling over de EU-strategie ook een vragen en antwoorden overzicht en factsheet hierover uit. Ook bevat de website van de Commissie relevante informatie.

De specifieke maatregelen betreffen ook  eisen inzake het ecologisch ontwerp van textiel, duidelijkere informatie, een digitaal productpaspoort en een verplichte EU-regeling voor uitgebreide producenten-verantwoordelijkheid . Tevens zal de Commissie zal de omschakeling stimuleren door middel van bewustmakingsactiviteiten.

De strategie is ook bedoeld om het textielecosysteem te ondersteunen en te begeleiden tijdens de transformatie. De Commissie lanceert daarom de co-creatie van een  transitietraject voor het textielecosysteem (zie daarover ook deze enquête en deze scenario’s van de Commissie) . Dit samenwerkingsinstrument zal niet alleen helpen om het ecosysteem te helpen herstellen van de negatieve effecten van de COVID-pandemie maar ook het vermogen van bedrijven vergroten om het hoofd te bieden aan de hevige wereldwijde concurrentie en aan toekomstige schokken.

De bouwproducten van morgen
Het derde voorstel beoogt de  interne markt voor bouwproducten  te versterken en ervoor te zorgen dat het bestaande regelgevingskader geschikt is om de bebouwde omgeving in overeenstemming te brengen met de EU  duurzaamheids- en klimaatdoelstellingen .

Het bouwecosysteem is goed voor bijna 10 procent van de toegevoegde waarde in de EU. Er werken miljoenen mensen bij miljoenen bedrijven. Deze voornamelijk kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) bedrijven hebben een  grote economische en maatschappelijke waarde  voor lokale gemeenschappen in Europese regio's en steden.

Gebouwen  zijn goed voor een groot deel van de winning  en consumptie van hulpbronnen, productie van het  afval  in de EU, de energieconsumptie in de EU  en energie gerelateerde  broeikasgasemissies .

Met het voorstel van de Commissie voor de herziening van de verordening betreffende bouwproducten (COM (2022 144) (EN) worden de in 2011 ingevoerde regels versterkt en gemoderniseerd, en wordt een geharmoniseerd kader  gecreëerd om de milieu- en klimaatprestaties van bouwproducten te beoordelen en bekend te maken. Nieuwe productvereisten moeten daarnaast zorgen dat het ontwerp en de vervaardiging van  bouwproducten  in overeenstemming is met de stand van de techniek, zodat deze producten  duurzamer en gemakkelijker te repareren, recyclen en herproduceren  worden. Het vragen en antwoorden overzicht en factsheet over dit voorstel bevat meer achtergronden.

De herziening van de bouwproductenverordening maakt het voor normalisatie-instellingen makkelijker om gemeenschappelijke Europese normen op te stellen. Tot slot biedt de herziene verordening digitale oplossingen om -met name voor kmo's- de administratieve lasten te verlagen, onder meer middels een gegevensbank voor bouwproducten en een  digitaal productpaspoort .

Versterking van de rol van consumenten bij de groene transitie
Het pakket maatregelen bevat tot slot ook een voorstel over nieuwe regels om  de rol van consumenten bij de groene transitie te versterken , zodat consumenten beter geïnformeerd zijn over de milieuduurzaamheid van producten en beter worden beschermd tegen zogenaamde greenwashing. Zie voor meer informatie hierover ook het persbericht van de Europese Commissie en de uitgebrachte factsheet.

Meer informatie 
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Milieu