Europese Commissie presenteert eerste Europese strategie voor de defensie-industrie (EDIS) en een voorstel voor een verordening inzake het programma voor de Europese defensie-industrie (EDIP)

Achtergrond

Na het uitbreken van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne hebben de Europese Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid in mei 2022 een gezamenlijke mededeling gepresenteerd met een analyse van de lacunes in de defensie-investeringen en toekomstperspectieven. In de gezamenlijke mededeling werd benadrukt dat de EU-lidstaten de afgelopen decennia te weinig in defensie hebben geïnvesteerd waardoor lacunes in zowel defensievermogens als -industrie binnen de EU zijn ontstaan.

Sinds de presentatie van de gezamenlijke mededeling zijn er verschillende EU-maatregelen aangenomen om te reageren op de meest directe gevolgen van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Voorbeelden van dergelijke maatregelen zijn de verordening inzake gemeenschappelijke aanbestedingen op het terrein van defensie (EDIRPA) en de verordening betreffende de ondersteuning van de productie van munitie (ASAP).

Volgens de Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger moet de EU echter overschakelen van een reactie op noodsituaties (zoals geïllustreerd door de maatregelen in de vorige alinea) naar een industriële paraatheid van de EU op defensiegebied. Om die reden presenteerden de Europese Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger op 5 maart 2024 een Europese strategie voor de defensie-industrie (EDIS). Om de richtsnoeren van de EDIS en de daarin aangekondigde acties ten uitvoer te leggen, presenteerde de Europese Commissie een voorstel voor een verordening inzake het programma voor de Europese defensie-industrie (EDIP). Het EDIP werd al aangekondigd in de gezamenlijke mededeling uit mei 2022. De beide instrumenten moeten er gezamenlijk voor zorgen dat lidstaten minder afhankelijk worden van investeringen in derde landen voor de productie van defensiemateriaal en dat de behoeften en aankopen van lidstaten in het kader van de defensie-industrie meer gecoördineerd worden.

Europese strategie voor de defensie-industrie (EDIS)

De EDIS bevat verschillende acties die ervoor moeten gaan zorgen dat de lidstaten meer, beter, gezamenlijk en Europees gaan investeren in de defensie-industrie. Deze acties zijn gericht op:

1. het bevorderen van een meer collectieve vraag van lidstaten in het kader van defensiemateriaal;
2. het zekerstellen van de beschikbaarheid binnen de EU van alle defensieproducten door een versterkte technologische en industriële basis van de Europese defensie (EN: EU’s Defence Technological and Industrial Base, EDTIB);
3. ervoor zorgen dat nationale en Europese budgetten de aanpassing van de Europese defensie-industrie naar de nieuwe veiligheidscontext ondersteunen;
4. een ‘cultuur van paraatheid op defensiegebied’ in het beleid van de EU integreren;
5. het ontwikkelen van nauwere banden met Oekraïne door Oekraïense deelname aan Europese initiatieven ter ondersteuning van de defensie-industrie en het stimuleren van samenwerking tussen de Europese en Oekraïense defensie-industrieën;
6. het samenwerken met de NAVO en andere strategische internationale partners.

Verder nodigt de Europese Commissie de lidstaten uit om tegen 2030:

1. minimaal 40 procent van hun defensiemateriaal gezamenlijk aan te schaffen;
2. ervoor te zorgen dat de waarde van de handel in defensiemateriaal binnen de EU minimaal 35 procent van de waarde van de Europese defensiemarkt vertegenwoordigt;
3. gestage vooruitgang te boeken in de richting van het verwerven van minimaal 50 procent van hun defensiebudget voor defensieaanbestedingen binnen de EU tegen 2030, en 60 procent in 2035.  

Verordening inzake het programma voor de Europese defensie-industrie (EDI)

Het EDIP bevat zowel financiële als regelgevende aspecten. Met betrekking tot de financiële aspecten zal het EDIP onder andere in de periode van 2025-2027 1,5 miljard euro uit de EU-begroting vrijmaken om de concurrentiekracht van de EDTIB te vergroten. Het EDIP zal ook de industrialisatie van producten ondersteunen die voortkomen uit Research & Development-activiteiten die door het Europees Defensiefonds worden ondersteund. Het EDIP-budget kan ook worden gebruikt om een nieuw fonds op te richten ten behoeve van de versnelling van de transformatie van de defensie-bevoorradingsketen (Fund to Accelerate defence Supply chains Transformation, “FAST”).

De regelgevingsaspecten van het EDIP zien onder andere op het beschikbaar stellen van een nieuw juridisch kader om de samenwerking tussen lidstaten op het gebied van defensiemateriaal te faciliteren en te vergroten, waarbij wordt aangesloten bij het PESCO kader. Daarnaast bevat het EDIP een EU-brede regeling voor de continuïteit van de levering van defensiemateriaal, die zal zorgen voor constante toegang tot alle noodzakelijke defensieproducten in Europa en een kader zal bieden om efficiënt te reageren op mogelijke toekomstige crises in de levering van defensiemateriaal. Ten slotte voorziet het EDIP in de instelling van een Raad voor industriële gereedheid op het terrein van defensie, die de consistentie van EU-acties op het gebied van de defensie-industrie moet garanderen.

Meer informatie:

• Persbericht van de Europese Commissie
• Vragen en antwoorden van de Europese Commissie over de EDIP en EDIS
• ECER-dossier - Defensiesamenwerking