Europese Commissie presenteert mededeling om lidstaten te helpen bij bescherming en opvang van gevluchte Oekraïners

Het gaat om de Mededeling “De vluchtelingen voor de oorlog in Oekraïne verwelkomen: Europa klaarstomen om aan de behoeften te voldoen“ die de Commissie op 23 maart 2022 presenteerde. Tegelijkertijd bracht de Commissie ook een Factsheet (EN) uit.

Achtergrond
Na de militaire invasie van Oekraïne door Rusland biedt de EU directe humanitaire hulp, noodhulp voor civiele bescherming, ondersteuning aan de grens en een duidelijke juridische status, zodat oorlogsvluchtelingen onmiddellijk bescherming kunnen krijgen in de EU.

De mededeling komt voort uit het besluit van begin maart om tijdelijke bescherming in te voeren voor mensen die de oorlog ontvluchten, waardoor zij recht hebben op huisvesting, gezondheidszorg, toegang tot de arbeidsmarkt en onderwijs. De mededeling vult de operationele richtsnoeren van de Commissie om de lidstaten te ondersteunen bij de toepassing van de richtlijn tijdelijke bescherming aan. Ook is het een aanvulling op de operationele richtsnoeren voor het beheer van de buitengrenzen, die de grenswachters van de lidstaten moeten helpen de aankomst van vluchtelingen aan de grenzen met Oekraïne in goede banen te leiden.

Bescherming kinderen, toegang tot onderwijs, zorg, werk en huis
De mededeling omvat onder meer ondersteuning voor: 

• Specifieke bescherming voor kinderen:  Kinderen moeten zonder onderscheid snel toegang krijgen tot hun rechten. Het is essentieel dat ze bij binnenkomst in de EU geregistreerd worden. De EU-strategie voor de rechten van het kind biedt een alomvattend kader voor de bescherming en uitoefening van de rechten van het kind. In het kader van de Europese kindergarantie zijn nationale coördinatoren ingesteld, die een belangrijke rol spelen door actie op nationaal niveau te stimuleren en deze met de regionale en lokale autoriteiten te coördineren. Daarnaast werkt de Commissie aan specifieke operationele standaardprocedures voor de overplaatsing van niet-begeleide minderjarigen. 
   
• Toegang tot onderwijs:  Het helpen van leerlingen, studenten en leerkrachten heeft prioriteit. De Commissie zal zorgen dat de lidstaten onderling ervaringen kunnen uitwisselen en bepalen wat nodig is om te zorgen dat ontheemde kinderen onderwijs kunnen blijven volgen. De School Education Gateway biedt als centraal loket toegang tot lesmateriaal uit Oekraïne en materiaal in de Oekraïense taal uit de lidstaten. De eTwinning-gemeenschap helpt voor het ondersteunen van leerkrachten. Ter ondersteuning van het onderwijs aan vluchtelingenstudenten en de integratie van medewerkers van hoger onderwijsinstellingen die op de vlucht zijn kan gebruik worden gemaakt van de flexibiliteit in het Erasmus+-financieringsprogramma.

• Toegang tot gezondheidszorg:  Dankzij een solidariteitsmechanisme dat de Commissie heeft opgezet, kunnen mensen die dringend behoefte hebben aan gespecialiseerde zorg in een ziekenhuis snel van de ene naar de andere lidstaat worden overgeplaatst om te worden behandeld. Het ECDC houdt toezicht op de gezondheidssituatie ter plaatse en heeft richtsnoeren opgesteld voor de preventie en bestrijding van infectieziekten. Via HERA ondersteunt de Commissie het aanbod van vaccins. Gerichte actie wordt ondernomen voor geestelijke gezondheid en traumaondersteuning voor mensen die de oorlog ontvluchten. 
   
• Toegang tot werk:  De lidstaten wordt verzocht maatregelen te nemen om mensen na aankomst te helpen snel hun recht op werk en beroepsopleiding te gebruiken. Onder andere door ze op de hoogte te stellen van hun rechten op grond van de richtlijn tijdelijke bescherming, door aanbod van taal- of bedrijfsondersteuning en waarborging van toegang tot kinderopvang. Een belangrijke rol is weggelegd voor de openbare diensten voor arbeidsvoorziening in de bemiddeling bij het zoeken naar werk. De Commissie heeft het Oekraïens toegevoegd aan de vaardighedentoolkit voor onderdanen van derde landen. Oekraïense werkzoekenden en mensen die hun studie willen voortzetten kunnen hier hun vaardigheden etaleren. De Commissie zet een nieuwe talentenpool op om vaardigheden af te stemmen op vacatures. Er wordt aan nieuwe richtsnoeren gewerkt om het gemakkelijker te maken om in Oekraïne behaalde beroepskwalificaties te laten erkennen. En er wordt samengewerkt met de sociale partners om de privésector te informeren over de rechten op grond van tijdelijke bescherming en de beschikbare programma's.
   
• Toegang tot accommodatie en huisvesting:  een nieuw “Veilig Wonen”-initiatief helpt Europeanen die hun huis ter beschikking stellen met gerichte financiering en onlinehulpmiddelen. Het Fonds voor asiel, migratie en integratie en de fondsen van het cohesiebeleid worden ingezet om de openbare opvangsystemen te versterken. Het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling helpt sociale huisvesting te bieden aan gezinnen en individuele personen in de gemeenschap. Het Europees Sociaal Fonds kan ondersteuning verlenen voor gemeenschapsgerichte dienstverlening en accommodatie, met name voor mensen met speciale behoeften, mensen met een handicap, kinderen en ouderen. 

Solidariteitsplatform en ondersteunende oplossingen
De Commissie heeft een solidariteitsplatform opgezet dat lidstaten en EU-agentschappen samenbrengt om de steun aan lidstaten in nood te coördineren. Het platform zal helpen de overplaatsing van mensen binnen de EU naar lidstaten die over opvangcapaciteit beschikken, te organiseren en kan ook helpen om routes te ontwikkelen naar niet-EU-landen waar al een belangrijke Oekraïense gemeenschap is, zoals Canada of het Verenigd Koninkrijk. In de privésector organiseren vervoersbedrijven humanitaire treinen en verstrekken ze gratis vervoersbewijzen aan vluchtelingen. De EU helpt ook bij het repatriëren niet-Oekraïense onderdanen die in de oorlog in Oekraïne terecht zijn gekomen. 

De Commissie heeft een voorstel gedaan voor maatregelen uit hoofde van het cohesiebeleid ten behoeve van vluchtelingen in Europa (CARE) en er zijn wijzigingen aangebracht in de fondsen voor binnenlandse zaken 2014-2020. Steun op maat via het instrument voor technische ondersteuning (TSI) zal lidstaten helpen de nodige institutionele en operationele capaciteit op te bouwen om mensen op te vangen, hun sociale en economische integratie te vergemakkelijken en optimaal gebruik te maken van de beschikbare EU-middelen om hen te huisvesten. Ook kunnen de lidstaten gebruikmaken van de beschikbare financiering in het kader van React-EU (vooral de tranche voor 2022). Om met name de landen die het dichtst bij de EU-grens met Oekraïne liggen bij te staan, wordt via React-EU voorfinanciering vrijgemaakt om sneller toegang tot financiering te verschaffen. In het overeengekomen financiële kader voor 2021-2027 is ook aanzienlijke financiering beschikbaar uit zowel de fondsen voor binnenlandse zaken als de fondsen van het cohesiebeleid.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-pagina: EU-Ontwikkelingen Oekraïne-Rusland