Europese Commissie presenteert plan over noodmaatregelen inzake energie en gas

Het gaat om de Mededeling over REPowerEU: Gezamenlijke Europese actie voor meer betaalbare, veilige en duurzame energie (COM(2022) 108) (EN) van 8 maart 2022. Naast de mededeling publiceerde de Commissie tegelijkertijd een Vragen-en-antwoorden-overzicht en een factsheet (EN) over de mededeling.
REPowerEU streeft na om de gasvoorziening te diversifiëren, de uitrol van hernieuwbare gassen te versnellen en gas voor verwarming en elektriciteitsopwekking te vervangen. Het plan zou ertoe kunnen leiden dat  de vraag naar Russisch gas in de EU vóór het einde van 2022 met twee derde kan dalen.

Achtergrond
Door de laatste ontwikkelingen in de wereld en op de energiemarkt is het vanuit de EU-optiek vereist dat de overgang naar schone energie drastisch wordt versneld en Europa energie-onafhankelijker wordt van onbetrouwbare leveranciers en volatiele fossiele brandstoffen.

Na de invasie van Rusland in de Oekraïne is de roep om een snelle overgang naar schone energie sterker en duidelijker dan ooit. De EU importeert 90 procent van haar gasverbruik, waarbij Rusland ongeveer 45 procent van die invoer voor zijn rekening neemt. Ook is ongeveer 25 procent van de olie-invoer en 45 procent van de steenkoolinvoer afkomstig uit Rusland.

In oktober 2021 presenteerde de Europese Commissie een toolbox voor energieprijzen (zie ook dit ECER-bericht). Deze heeft al geholpen om de hoge energieprijzen in de afgelopen maanden op te vangen. Ook namen 25 EU-lidstaten, in overeenstemming met de toolbox, al maatregelen die de energierekening voor huishoudelijke afnemers en verscheidene micro-, kleine en middelgrote ondernemingen verlagen.

De Europese Commissie geeft aan samen te blijven werken met buurlanden en partners in de Westelijke Balkan en in de Energiegemeenschap. Ook zij zijn afhankelijk van fossiele brandstoffen en aan prijsstijgingen blootgesteld, en verbinden zich aan dezelfde klimaatdoelstellingen voor de lange termijn als de EU. Aan Oekraïne, Moldavië en Georgië wil de EU steun verlenen om betrouwbare en duurzame energie te waarborgen. Synchronisatie van de Oekraïense en Moldavische elektriciteitsnetten in noodsituaties met het continentale Europese net spelen hierbij een belangrijke rol.

Noodmaatregelen inzake energieprijzen en gasopslag
De toolbox voor energieprijzen heeft volgens de Commissie de lidstaten al geholpen om  de gevolgen van hoge prijzen voor kwetsbare consumenten te verzachten en blijft een belangrijk kader voor nationale maatregelen. Met de mededeling presenteert de Commissie aanvullende richtsnoeren aan de lidstaten . Deze bevestigen dat de prijzen in uitzonderlijke omstandigheden kunnen worden gereguleerd, en zet uiteen hoe de lidstaten inkomsten uit hoofde van hoge winsten in de energiesector en de handel in emissierechten kunnen herverdelen onder consumenten. 

Ook wordt aangegeven dat d e EU-staatssteunregels (zie ook website van de Commissie over staatssteun en energie) lidstaten de mogelijkheid kunnen bieden om op korte termijn  steun te verlenen aan bedrijven die te maken hebben met hoge energieprijzen en om hun blootstelling aan de volatiliteit van de energieprijzen op (middel)lange termijn te verminderen. Na afloop van een consultatie over gerichte wijzigingen van de richtsnoeren inzake staatssteun in het emissiehandelssysteem (zie ook dit factsheet van de Europese Commissie) wil de Commissie met lidstaten gaan overleggen over de behoefte aan- en het toepassingsgebied van-  een nieuwe tijdelijke crisiskaderregeling inzake staatssteun. Hiermee zou steun kunnen worden verleend aan ondernemingen die door de energiecrisis zijn getroffen, met name ondernemingen die te maken hebben met hoge energiekosten.

De Commissie wil uiterlijk in april 2022 een wetgevingsvoorstel indienen op grond waarvan uiterlijk op 1 oktober van elk jaar de ondergrondse gasopslag in de hele EU moet worden aangevuld tot ten minste 90 procent van de capaciteit ervan. Het voorstel gaat ook over monitoring en handhaving van de vulniveaus en bouwt voort op solidariteits-regelingen tussen de lidstaten. Het  onderzoek naar de gasmarkt naar aanleiding van bezorgdheid over mogelijke verstoringen van de mededinging door exploitanten ( met name Gazprom) zet de Commissie voort.

Om de hoge energieprijzen aan te pakken onderzoekt de Commissie alle mogelijke opties voor noodmaatregelen, zoals tijdelijke prijslimieten. Hiermee kan worden tegengegaan dat de gasprijzen de elektriciteitsprijzen beïnvloeden. Ook beoordeelt de Commissie de opties voor optimalisering van de opzet van de elektriciteitsmarkt. Hierbij wordt rekening gehouden met het eindverslag van het Agentschap van de Europese Unie voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER) en andere bijdragen over voor- en nadelen van alternatieve prijsstellings-mechanismen om elektriciteit betaalbaar te houden. De voorziening en verdere investeringen in de groene transitie worden hierbij niet verstoord.

REPowerEU
De afhankelijkheid van de EU van fossiele brandstoffen uit Rusland kan volgens het plan ruim vóór 2030 worden afgebouwd. De Commissie stelt voor een REPowerEU-plan te ontwikkelen dat de veerkracht van het EU-brede energiestelsel zal vergroten.

Het plan rust op twee pijlers:
-  diversifiëring van de gasvoorziening (via een grotere invoer van LNG-gas en via pijpleidingen van niet-Russische leveranciers) en grotere volumes  qua productie en invoer van biomethaan en hernieuwbare waterstof; en
- snellere vermindering van het gebruik van fossiele brandstoffen in huizen, gebouwen, industrie en elektriciteitsstelsel door  energie-efficiëntie te stimuleren ,  meer gebruik van hernieuwbare energiebronnen en het aanpakken van elektrificatie en  knelpunten in de infrastructuur .

Volledige uitvoering van de “Fit for 55” Commissievoorstellen (zie ook dit ECER-bericht ) zou het jaarlijkse EU-verbruik van fossiel gas tegen 2030 al met 30 procent (100 miljard m³) verminderen. Met de maatregelen in het REPowerEU-plan kan geleidelijk  het gebruik worden teruggedrongen ten belope van ten minste 155 miljard m³ fossiel gas. Dit volume komt overeen met het volume dat uit Rusland is ingevoerd in 2021.  Bijna twee derde van die vermindering kan volgens het plan binnen een jaar worden bereikt. Dit maakt een einde aan de overmatige afhankelijkheid van de EU van één enkele leverancier.
De Commissie wil nu samen met de lidstaten nagaan welke projecten het meest geschikt zijn om deze doelstellingen te verwezenlijken. Dit kan ook voortbouwend op het werk dat reeds is verricht met betrekking tot de nationale plannen voor herstel en veerkracht.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Energie
ECER-dossier: Milieu
ECER-dossier: Staatssteun
ECER-pagina: Conflict Oekraïne-Rusland – EU-ontwikkelingen