Ontwerpakkoord tussen de EU en het VK over de Brexit bereikt

De ontwerp-EU-VK Handels-en Samenwerkingsovereenkomst bestaat uit drie pijlers: een vrijhandelsovereenkomst, een nieuw partnerschap over de veiligheid van burgers en een horizontale overeenkomst met een governance kader. De overeenkomst bestaat in totaal uit 1246 pagina’s, kent zeven delen, tientallen bijlagen en een drietal protocollen. Samenwerking op het gebied van buitenlands beleid, externe veiligheid en defensie valt niet onder de overeenkomst, omdat het VK hierover niet wenste te onderhandelen.

De Vrijhandelsovereenkomst

Het nieuwe partnerschap met het VK betreft een breed scala aan onderwerpen en beslaat handel, economische, sociale en milieukwesties alsmede visserij (onder meer Deel 2 van de overeenkomst). Het gaat daarbij niet alleen om handel in goederen en diensten maar bijvoorbeeld ook over investeringen, mededinging, staatssteun, aanbesteden, intellectuele eigendom, fiscale transparantie, lucht- en wegvervoer, energie en duurzaamheid, gegevensbescherming, coördinatie van sociale zekerheid, Unieprogramma’s (zoals bijvoorbeeld Horizon Europa; onder meer Deel 5 van de overeenkomst) en thematische samenwerking (op het gebied van volksgezondheid en cyberveiligheid; onder meer Deel 4 van de overeenkomst).

Het partnerschap over de veiligheid van burgers

De handels- en samenwerkingsovereenkomst brengt een nieuw kader voor rechtshandhaving en justitiële samenwerking in strafrechtelijke en civielrechtelijke zaken (onder meer Deel 3 van de overeenkomst). Nauwe samenwerking tussen de nationale politiële en gerechtelijke instanties in strafzaken, vooral bij de bestrijding en vervolging van grensoverschrijdende criminaliteit en terrorisme, is een noodzaak. De overeenkomst introduceert nieuwe operationele capaciteiten, rekening houdend met het feit dat het VK, als niet-EU-lid buiten het Schengengebied, niet over dezelfde faciliteiten zal beschikken als voorheen. Wanneer het VK geen gevolg geeft aan zijn verbintenis om het Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens (EVRM) en de binnenlandse handhaving ervan te blijven naleven, kan de samenwerking op veiligheidsgebied worden opgeschort.

Het governance kader

De overeenkomst kent een hoofdstuk (onder meer Deel 6 van de overeenkomst) over de wijze waarop de overeenkomst wordt toegepast en gecontroleerd. Ten behoeve van een correcte toepassing en interpretatie en ter bespreking van zich voordoende problemen wordt een Gezamenlijke Partnerschapsraad opgericht. Rechten van bedrijven, consumenten en particulieren worden geëerbiedigd via bindende handhavings- en geschillenbeslechtings-mechanismen. Bij schending van de overeenkomst kunnen zowel de EU als het VK sectoroverschrijdende vergeldingsmaatregelen nemen.

Uitwerking overeenkomst

Over de exactere inhoud van de verschillende onderdelen van de overeenkomst is inmiddels diverse achtergrondinformatie beschikbaar, bijvoorbeeld in de vorm van Q&A’s en infographics van de Europese Commissie of Kamerbrieven, dan wel zal in de komende tijd (in het kader van ‘readiness’) meer informatie beschikbaar komen (zie ook hierna onder ‘Hoe nu verder?’ en ‘Meer informatie’).

De overeenkomst waarborgt de integriteit van de eengemaakte markt en de ondeelbaarheid van de vier vrijheden (vrij verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal). Tegelijk blijkt duidelijk dat het VK het ecosysteem van gemeenschappelijke regels, toezicht en handhavingsmechanismen in de EU verlaat en daarom niet langer de voordelen van het EU-lidmaatschap of de eengemaakte markt heeft. 

Overeenkomst informatiebeveiliging en over nucleaire veiligheid

Naast de Handels- en Samenwerkingsovereenkomst bestaat er een aparte ontwerp Civiel Nucleaire overeenkomst over de EU-VK samenwerking bij nucleaire veiligheid . De Europese gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) en het VK hebben dit aparte akkoord gesloten over de samenwerking op het gebied van kernenergie. In het akkoord staan afspraken die de handel in nucleaire produceten mogelijk blijven maken, onder strenge voorwaarden op het gebied van veiligheid en vreedzaam gebruik.

Gekoppeld aan de Handels- en Samenwerkingsovereenkomst is er tevens een ontwerp EU-VK overeenkomst over Informatiebeveiliging gesloten, onder meer om te verzekeren dat dezelfde momenten voor inwerkingtreding en beëindiging van de overeenkomsten in acht worden genomen. In deze aanvullende Informatiebeveiligingsovereenkomst worden ook afspraken gemaakt over de uitwisseling en beveiliging van vertrouwelijke of geheime informatie.

Hoe nu verder?

Per 1 januari 2021 verlaat het VK de eengemaakte markt en de douane-unie van de EU. Het vrije verkeer van personen, goederen, diensten en kapitaal tussen het VK en de EU komt tot een einde. De EU en het VK zullen twee afzonderlijke markten vormen, twee gebieden met verschillende wet en regelgeving.

Het terugtrekkingsakkoord blijft van kracht en beschermt onder meer de rechten van EU-burgers en onderdanen van het VK, de financiële belangen van de EU, en de vrede en stabiliteit op het eiland Ierland. Dankzij intensieve besprekingen tussen de EU en het VK in het Gemengd Comité en de verschillende gespecialiseerde comités zal het terugtrekkingsakkoord — en met name het Protocol inzake Ierland en Noord-Ierland — op 1 januari 2021 worden geïmplementeerd.

Gezien de uitzonderlijke omstandigheden, waaronder het zo kort op het verstrijken van de huidig afgesproken overgangsperiode (namelijk tot 31 december 2020) afronden van de onderhandelingen, stelt de Commissie voor om de nieuwe Handels- en Samenwerkingsovereenkomst op voorlopige basis toe te passen, voor een beperkte periode tot en met 28 februari 2021.

De Commissie heeft voorstellen ingediend voor de (op grond van artikel 218 van het EU-Werkingsverdrag) noodzakelijke besluiten van de Raad over de ondertekening, voorlopige toepassing en sluiting van de overeenkomst. De Raad heeft op 29 december 2020 (op grond van artikel 217 van het EU-Werkingsverdrag) met eenparigheid van stemmen van alle 27 lidstaten een besluit vastgesteld waarbij machtiging wordt verleend tot ondertekening en voorlopige toepassing van de overeenkomst met ingang van 1 januari 2021. Hierna kan de Handels- en Samenwerkingsovereenkomst tussen de EU en het VK formeel worden ondertekend op 30 december 2020, in alle talen van de Unie in het Publicatieblad van de EU worden gepubliceerd en per 1 januari 2021 voorlopig van toepassing worden.
Vervolgens zal het Europees Parlement worden verzocht om voor 28 februari 2021 zijn goedkeuring aan de overeenkomst te hechten. Als laatste stap van de kant van de EU moet de Raad op dat moment (na de stemming van het Europees Parlement) het besluit betreffende sluiting van de overeenkomst vaststellen.

Het nationale parlement in Nederland is afgelopen week ook op de hoogte gesteld van de nieuwe EU-VK Handels- en Samenwerkingsovereenkomst. Via onder meer de brieven van Minister Blok van Buitenlandse Zaken aan de Tweede Kamer over het proces van goedkeuring van het bereikte akkoord over de toekomstige relatie EU-VK (brief van 25 december 2020, Kamerstuk 35393-11 ) en over de appreciatie van het nieuwe akkoord (brief van 27 december 2020, Kamerstuk 35393-12 ) werd de Kamer geïnformeerd. Bij de laatstgenoemde brief behoren twee bijlagen over de stand van zaken voorbereidingen readiness bij een akkoord (over onder meer communicatie, voorlichting, gereedheid voor Brexit per beleidsterrein) en over de implementatie van het terugtrekkingsakkoord. Daarnaast vond op 28 december middels een presentatie van de Taskforce VK aan de Tweede Kamercommissie voor Europese Zaken een technische briefing plaats over het akkoord.

Meer informatie

Persbericht Europese Commissie
Webpagina Europese Commissie met diverse informatie over het nieuwe akkoord
De ontwerp EU-VK Handels- en Samenwerkingsovereenkomst (momenteel alleen in Engelstalige versie beschikbaar)
Vragen en antwoorden Commissie over het nieuwe akkoord (Engels)
Brochure (6-pager) Europese Commissie over nieuwe akkoord (Engels)
Overzicht (2-pager) Europese Commissie over gevolgen vertrek (Engels)
Tijdlijn Europese Commissie over relatie EU-VK van 2016-2021 (Engels)
Rijksoverheid dossier Brexit
ECER-dossier : Brexit