Raad van State brengt advies uit over wijzigingen in de Aanwijzingen voor de regelgeving

Het gaat om het op 13 november 2023 gepubliceerde Advies van de Raad van State inzake het voorstel van de regering om de Aanwijzingen voor de regelgeving te verduidelijken. De Aanwijzingen voor de regelgeving vormen het kader dat wetgevingsjuristen van de centrale overheid in acht horen te nemen bij het opstellen van regelgeving.

Het voorstel van de regering beoogt onder meer om via (de twaalfde) wijziging van de Aanwijzingen te verduidelijken wanneer en op welke manier wetgeving ruimte moet bieden voor maatwerk in verband met de bevordering van de ‘menselijke maat’ in wet- en regelgeving . Daarnaast hangt het voorstel voor wijziging van de Aanwijzingen samen met het kabinetsbeleid dat alle Europees-Nederlandse wetgeving van toepassing is voor Caribisch Nederland, tenzij er redenen zijn om dat niet te doen (‘comply or explain’) en bepaalt het voorstel dat nieuwe wetgeving in principe voortaan ook van toepassing is op de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba in Caribisch Nederland.

Het advies gaat onder meer in op de nieuwe werkwijze bij het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) van toetsing van nieuwe wetgeving op rechtsstatelijke en bestuurlijke kwaliteit, op de wenselijkheid van het bieden van maatwerk bij iedere regel en op de toepassing van het zogenoemde ‘comply or explain’ principe bij nieuwe wetgeving in delen van Caribisch Nederland.

Nieuwe werkwijze bij w etgevingstoets
Volgens de Aanwijzingen moet het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) nieuwe wetgeving toetsen op rechtsstatelijke en bestuurlijke kwaliteit. Onlangs heeft het ministerie hiervoor een nieuwe werkwijze ingevoerd. De Afdeling advisering van de Raad van State constateert in haar advies dat de regering in de toelichting bij het voorstel tot wijziging van de Aanwijzingen niet ingaat op deze nieuwe werkwijze. De Raad van State adviseert de toelichting hierop aan te vullen en daarbij duidelijk te maken hoe de nieuwe werkwijze past bij de in de Aanwijzingen voorgeschreven wetgevingstoets.

Niet altijd maatwerk
De Afdeling advisering van de Raad van State geeft in het advies aan te begrijpen dat de regering de in de praktijk voorkomende ‘hardheid’ van regelgeving wil voorkomen met bijvoorbeeld ‘hardheidsclausules’. Dergelijke clausules geven bestuursorganen de mogelijkheid om van een harde wet af te wijken, als die wet in het individuele geval te hard uitpakt. Volgens de Raad van State is het goed dat de regering met het voorstel verduidelijkt wanneer en op welke manier een wet ruimte moet bieden voor maatwerk. Tegelijkertijd wekt de regering de indruk dat iedere regel ruimte moet bieden voor maatwerk. De Raad van State merkt in het advies op dat bestuursorganen en burgers hun gedrag moeten kunnen baseren op algemene regels en dat maatwerk in wetgeving daarom niet in alle gevallen nodig is.

'Comply or explain' beginsel
Sinds 2019 geldt nieuwe wetgeving niet alleen in Europees Nederland maar ook in Caribisch Nederland, tenzij er goede redenen zijn om hiervan af te wijken voor Caribisch Nederland. Het voorstel van de regering tot wijziging van de Aanwijzingen legt dit nieuwe uitgangspunt (‘comply or explain’ geheten) vast in de Aanwijzingen voor de regelgeving. De Afdeling advisering constateert in het advies dat de regering knelpunten heeft benoemd die het moeilijk maken om het uitgangspunt 'comply or explain' toe te passen. Ten eerste wordt nieuwe wetgeving altijd toegepast tegen de achtergrond van al bestaande wetgeving. Als de regering met een wet in Caribisch Nederland hetzelfde effect wil bereiken als in Europees Nederland, zal zij die wet dus niet één op één kunnen kopiëren. Ten tweede zijn er in Caribisch Nederland onvoldoende mensen beschikbaar om de grote hoeveelheid nieuwe wetgeving uit Europees Nederland uit te voeren. De Afdeling advisering is het met de regering eens dat het uitgangspunt 'comply or explain' om deze redenen nog niet goed kan worden toegepast. Zij adviseert om in het voorstel toe te lichten welke stappen de regering onderneemt om te zorgen dat dit wel kan en daarbij een concreet tijdspad te geven.

Meer informatie:
Nieuwsbericht Raad van State
ECER-dossier: Landen en gebieden overzee (LGO)