Op donderdagmiddag 22 juni 2023 organiseerde het ECER een seminar over actuele ontwikkelingen in het Europese staatssteunrecht. Voor dit seminar hadden zich 52 belangstellende deelnemers aangemeld.
Inleiding De Europese staatssteunregelgeving ontwikkelt zich de afgelopen jaren in rap tempo door. Niet alleen omdat er ook vanuit de Europese Commissie actief wordt aangestuurd op modernisering van die regelgeving, maar tevens omdat als gevolg van actuele ontwikkelingen zoals de financiële crisis, de Covid-pandemie en de oorlog in Oekraïne, die regelgeving dringend om aanpassingen vraagt.
Ook voor de rijksoverheid brengen deze ontwikkelingen mee dat rekening zal dienen te worden gehouden met aangepaste staatssteunregels, die bijvoorbeeld (onder voorwaarden) mogelijk maken steun te verlenen aan ondernemingen in moeilijkheden, ten behoeve van digitale of groene transitie, ten behoeve van noodsteun in relatie tot de Oekraïne, etc. Daarnaast brengen de aangepaste regels en de modernisering een verder voortschrijdende (ook interdepartementale) professionaliseringslag in de staatssteunfunctie met zich mee.
Tijdens het ECER-seminar van 22 juni 2023 werd door drie deskundige sprekers vanuit (rijks)overheidsoptiek onder meer een overzicht gegeven van geopolitieke ontwikkelingen die spelen rondom de Europese staatssteunregelgeving, van de actuele gewijzigde kaders die mede daaruit voortkomen, alsmede over de kansen en uitdagingen waar rijksoverheden in relatie tot de reeds gewijzigde en nog te wijzigen kaders voor komen te staan. De sprekers waren: De heer Jaap Tilstra - Casehandler en country-coördinator staatssteun bij DG Mededinging van de Europese Commissie, onder meer over Actualiteiten staatssteunkaders vanuit het perspectief van de Europese Commissie
Mevrouw Sascha Grievink - Coördinerend jurist van de staatssteununit bij de Directie Wetgeving en Juridische Zaken van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat en het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, tevens voorzitter van het ISO (Interdepartementaal Staatssteunoverleg), onder meer over De gewijzigde AGVV en actualiteiten staatssteunkaders vanuit het Nederlandse perspectief
De heer Maarten Aalbers - Senior jurist bij het coördinatiepunt staatssteun van de Afdeling Constitutionele Zaken en Wetgeving van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, tevens promovendus (DAEB) aan de universiteit Leiden, onder meer over Interdepartementale kansen bij het gebruik van het DAEB-instrumentarium
Onderwerpen als het hoe en waarom van de Tijdelijke crisissteunkaders, de gevolgen van de Foreign Subsidy Regulation (FSR), de Inflation Reduction Act (IRA) en het State Aid Modernisation-traject van de Europese Commissie voor de interdepartementale uitvoeringspraktijk, de IPCEI (belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang), de nieuwe gewijzigde vrijstellingskaders zoals de nieuwe Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV) en de nieuwe Milieubescherming- en energie (CEEAG)-richtsnoeren, de stand van zaken in andere gewijzigde of nog te wijzigen staatssteunkaders, kansen voor staatssteun ten behoeve van Diensten van Algemeen en Economisch Belang (DAEB) en relevante actuele ontwikkelingen vanuit de Europese jurisprudentie passeerden de revue. Tevens was er gelegenheid om vragen te stellen of om met sprekers en andere deelnemers in discussie te gaan.
Zo werden er vragen gesteld over de ervaringspraktijk van de Commissie met de competitive bidding methode bij steuntoekenning en met de vanaf 1 juli 2023 verplichte openbare consultaties door lidstaten als waarborg voor de integriteit van de single market. Ook werden er vragen gesteld over funding gaps (onrendale toppen) en het clawback (terugbetalings) mechanisme bij staatssteun. Er werd geconstateerd dat tegenwoordig aanzienlijke expertise bij zowel steunverleners als Europese Commissie benodigd is om steunmaatregelen van lidstaten te kunnen beoordelen op- en vormgeven volgens de relevante staatssteunkaders. Ook de relatie tussen steunkaders vanuit de EU en de afstemming met eventueel toepasselijk internationaalrechtelijke staatssteunkaders speelt steeds vaker een rol, waarbij onder meer het beginsel van reciprociteit van belang is. Vanuit Nederlands perspectief valt op dat de Europese staatssteunregelgeving steeds vaker vermengt met bijvoorbeeld Europese fondsen-vraagstukken en dat bij staatssteunbeoordeling van projecten frequenter ook eerst bijvoorbeeld sectorale Europese regelgeving wordt getoetst, alvorens specifiek aan de staatssteuntoets wordt toegekomen. Aangaande de plannen tot het in het leven roepen van een de-minimis-register werden vragen gesteld naar de exacte reden daarvoor en het doel. De nieuwe wijzigingen in de AGVV, die voor een groot deel lijken aan te sluiten op de nieuwe CEEAG, zijn omvangrijk en zullen in de praktijk nog tot de nodige vragen gaan leiden, maar worden wel verwelkomd. Aangaande kansen voor DAEB leven er onder meer nog vragen over de wijze van vaststelling van overcompensatie en over de benodigde tijdelijkheid van DAEB en over de mogelijkheden voor overheidsgaranties of bankgaranties bij DAEB. Het onderscheid tussen DAEB-verlening en bijvoorbeeld opdrachtverlening, de afdwingbaarheid van DAEB en de vraag naar hoe de keuze voor het best werkbare instrumentarium te maken, blijft in de praktijk een uitdaging.
De bijeenkomst werd afgesloten met een (netwerk)borrel, waar ook kort is stilgestaan bij het 20-jarig bestaan van ECER.
Achtergrondinformatie bij deze bijeenkomst:
Deelname aan ECER-bijeenkomsten staat open voor belangstellenden uit de overheid, rechterlijke macht en wetenschap. Deelnemers werkzaam bij de kerndepartementen krijgen voorrang bij plaatsing op de deelnemerslijst. Overige belangstellenden worden in eerste instantie op de wachtlijst geplaatst en kunnen bij voldoende beschikbare plaatsen alsnog op de deelnemerslijst geplaatst worden. Aanmelden kan door het sturen van een mail naar djz-ecer@minbuza.nl onder vermelding van naam, e-mailadres en functie/organisatie.
De bijeenkomst vindt plaats in Den Haag. Inloop start om 14:00 uur, het programma start om 14:30 uur en eindigt om 17:00 uur (met aansluitend een borrel).
