Brexit Day

Terugtrekkingsdatum

Vrijdag 31 januari 2020 is de laatste dag dat het Verenigd Koninkrijk (VK) nog lid is van de Europese Unie (EU). De terugtrekking is het juridisch gevolg van de kennisgeving van het VK in 2017 dat het de EU wil verlaten. Deze kennisgeving was het startsein van een termijn die uiteindelijk is verlengd tot en met 31 januari 2020.
 

Ordelijke terugtrekking

De afgelopen tijd is onderhandeld over een ordelijke terugtrekking. Dat heeft geresulteerd in het Terugtrekkingsakkoord tussen de EU en het VK dat op 1 februari 2020 in werking treedt.  Het Terugtrekkingsakkoord (TA) regelt een groot aantal voorzienbare gevolgen van de terugtrekking. Het omvat 185 artikelen, drie protocollen en negen bijlagen.

• Akkoord inzake de terugtrekking van het Verenigd Koninkrijk van Groot-Brittannië en Noord-Ierland uit de Europese Unie en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie ( NL) ( EN ) 
• Versie met aanklikbare inhoudsopgave ( NL) ( EN)
• Besluit betreffende de sluiting van het Terugtrekkingsakkoord ( NL ) ( EN ) , een verklaring van de EU ( NL) ( EN) en de kennisgeving van de inwerkingtreding ( NL) ( EN)
• Schematische uitleg van het terugtrekkingsakkoord ( EN)
• Informatie van de Rijksoverheid voor burgers en ondernemers
• Vragen en antwoorden over Brexit ( EN)

Overgangsperiode tot eind 2020

Voorlopig verandert er weinig. Deel vier van het Terugtrekkingsakkoord voorziet in een overgangsperiode tot en met 31 december 2020. Deze overgangsperiode heeft als belangrijkste gevolgen:

• In beginsel blijft het hele EU-recht, met inbegrip van internationale overeenkomsten, gedurende de overgangsperiode op en in het VK van toepassing ( artikel 126 en 127(1) TA). Dit betekent dat het VK, en burgers en bedrijven uit het VK, gedurende de overgangsperiode zullen worden behandeld alsof het VK nog een EU-lidstaat is.
• De Unie heeft een zgn. Note Verbale aan derde landen/organisaties verstuurd met de boodschap dat het VK ook voor internationale overeenkomsten tijdens de overgangsperiode nog wordt behandeld alsof het een EU-lidstaat is.
• De regels over de benoeming, aanwijzing of verkiezing van leden van de instellingen, organen en instanties van de EU zijn meteen vanaf 1 februari 2020 niet langer van toepassing op het VK (met uitzondering van de Britse advocaat-generaal bij het EU-Hof). Dat geldt ook voor de regels over de deelname aan besluitvorming en, in beginsel, het bijwonen van vergaderingen ( artikel 7 TA). Wel kunnen VK vertegenwoordigers in uitzonderlijke gevallen en zonder stemrecht bepaalde vergaderingen bijwonen (bijvoorbeeld artikel 34 TA , artikel 128 TA , artikel 129 TA ). 

De overgangsperiode kan eenmaal, uiterlijk 30 juni 2020, met maximaal twee jaar worden verlengd.
Meer informatie over de gevolgen van de overgangsperiode is beschikbaar bij de Brexit-coördinator van elk departement.

Rechten van burgers vanaf 2021

Een belangrijk onderdeel van het Terugtrekkingsakkoord vormen de rechten van burgers en hun familieleden na afloop van de overgangsperiode. Deze rechten worden geregeld in Deel twee van het Terugtrekkingsakkoord. Burgers, werknemers en zelfstandigen die al vóór 1 januari 2021 gebruik hebben gemaakt van hun recht op vrij verkeer naar het VK en vanuit het VK naar een bepaalde lidstaat, behouden daar hun rechten op het gebied van verblijf, werk, diploma-erkenning en sociale zekerheid levenslang, zolang ze voldoen aan de voorwaarden ( artikel 39 TA ). Het EU-Hof blijft vanaf het eind van de overgangsperiode nog acht jaar bevoegd om bindende antwoorden te geven op prejudiciële vragen van Britse rechters over burgerrechten ( artikel 158 TA). Het VK zal een Onafhankelijke autoriteit in het leven roepen met dezelfde bevoegdheden als de Commissie heeft in de lidstaten ( artikel 159 TA). De Commissie kan haar standpunt in Britse procedures naar voren brengen ( artikel 162 TA).

Terugtrekkingsakkoord: wegwijzer

Het terugtrekkingsakkoord is onderverdeeld in zes delen.

• Deel een bevat de gemeenschappelijke bepalingen. Deze regelen onder meer hoe de bepalingen van het akkoord moeten worden uitgelegd en toegepast en dat burgers en ondernemingen zich rechtstreeks op de bepalingen van het Terugtrekkingsakkoord kunnen beroepen ( artikel 4 TA). De regels over de benoeming, aanwijzing of verkiezing van leden van de instellingen, organen en instanties van de Unie, zijn vanaf 1 februari 2020 niet langer van toepassing op het VK, evenals de regels over de deelname aan besluitvorming en, in beginsel, het bijwonen van vergaderingen ( artikel 7 TA).
• Deel twee bevat, zoals gezegd, de regels over de rechten van burgers.
• Deel drie bevat de bepalingen over de afwikkeling van situaties en procedures op allerlei beleidsgebieden die op 31 december 2020 nog lopen. Denk bijvoorbeeld aan
  • de behandeling van goederen die de grens zijn overgegaan,
  • douaneprocedures,
  • BTW en accijnzen,
  • procedures voor politie en justitie-samenwerking in strafzaken en in burgerlijke zaken,
  • de bescherming van octrooien,
  • de bescherming van uitgewisselde persoonsgegevens,
  • aanbestedingen,
  • administratieve procedures en juridische procedures.
• Deel vier regelt, zoals gezegd, de overgangsperiode tot en met 31 december 2020.
• Deel vijf legt de berekening en afwikkeling van de financiële verplichtingen van het VK vast.
• Deel zes bevat de zgn. institutionele bepalingen en de slotbepalingen. De institutionele bepalingen regelen onder meer de bevoegdheid van het EU-Hof en de Commissie in het kader van deel twee, het toezicht op de naleving van het akkoord door een Gemengd Comité en de beslechting van geschillen tussen de EU en het VK door middel van arbitrage. De slotbepalingen regelen onder meer de inwerkingtreding van de diverse onderdelen van het Terugtrekkingsakkoord en de drie protocollen.
• Aan het Terugtrekkingsakkoord hangen drie protocollen. Het gaat om het Protocol Ierland/Noord-Ierland, het Protocol over de VK zones van Cyprus en het Protocol over Gibraltar.
• Van de protocollen is het Protocol betreffende Ierland/Noord- Ierland het meest controversiële deel van de onderhandelingen geweest. Het doel van het Protocol Ierland/Noord-Ierland is rekening te houden met de unieke situatie op het Ierse eiland, een harde grens op het Ierse eiland te voorkomen, de integriteit van de interne markt te beschermen en de Noord-Zuid samenwerking op het Ierse eiland, de «all island economy», te behouden en het Goede Vrijdagakkoord te beschermen. Het Protocol Ierland/Noord-Ierland heeft een uitzonderlijk karakter, zonder precedent. Na afloop van de overgangsperiode wordt het Protocol van toepassing. Meer informatie over dit Protocol in de kabinetsappreciatie van 19 oktober 2019.

Onderhandelingen toekomstige relatie EU-VK

Tegelijk met het Terugtrekkingsakkoord is een politieke verklaring opgesteld waarin het kader is geschetst voor de toekomstige betrekkingen tussen de EU en het VK. Op een groot aantal onderwerpen is de richting aangegeven van de toekomstige verdragsrelatie. Beide partijen gaan zich ervoor inzetten dat die akkoorden voor zover mogelijk vanaf het eind van de overgangsperiode van toepassing zullen zijn ( artikel 184 TA). Daartoe zal de Raad zo snel mogelijk na de terugtrekking een mandaat vaststellen voor de onderhandelingen door de Commissie. De Nederlandse inzet is door het kabinet aan de kamers gestuurd. De Europese Commissie heeft Michel Barnier benoemd tot hoofonderhandelaar voor de toekomstige relatie met het VK. De Europese Raad zal waar nodig verdere algemene politieke sturing overeenkomen. Tussen de bijeenkomsten van de Europese Raad in zullen de Raad Algemene Zaken en het Coreper, bijgestaan door de speciale Raadsgroep Verenigd Koninkrijk, zorgen dat de onderhandelingen overeenkomstig de door de Europese Raad overeengekomen algemene standpunten en beginselen en het onderhandelingsmandaat van de Raad gevoerd worden, en zullen zij waar nodig verdere sturing bieden, “ten volle rekening houdend met zowel het belang van de EU als het doel een resultaat te halen dat voor alle lidstaten rechtvaardig en billijk is en de belangen van onze burgers beschermt.”

• Politieke verklaring waarin het kader wordt geschetst voor de toekomstige betrekkingen tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk ( NL) ( EN)
• Conclusies Europese Raad december 2019
• De kabinetsinzet voor de komende onderhandelingen
• Instelling en taken Groep Verenigd Koninkrijk
   

Meer info:

ECER-website: Dossier Brexit