Brexit: Deal or no-deal?

VK verlaat de EU

De eindbestemming van Brexit is duidelijk: na 29 maart 2019 is het VK geen lidstaat van de EU meer. Voorlopig lijkt het er niet op dat het terugtrekkingsakkoord en de politieke verklaring over de toekomstige relatie die het VK en de EU op 14 november 2018 zijn overeengekomen door het parlement van het VK zal worden goedgekeurd. Zolang het VK niet om een verlenging van de onderhandelingsperiode verzoekt of de kennisgeving intrekt is slechts sprake van twee mogelijke uitkomsten: vertrek met of vertrek zonder een terugtrekkingsakkoord op 29 maart.

Ratificatie van het terugtrekkingsakkoord blijft de doelstelling van de EU. Op 5 december 2018 heeft de Commissie daartoe voorstellen aan de Raad voorgelegd voor de ondertekening en de sluiting van het terugtrekkingsakkoord. Het akkoord wordt namens de Unie gesloten door de Raad, die met gekwalificeerde meerderheid van stemmen besluit, na goedkeuring door het Europees Parlement. Pas dan kan het terugtrekkingsakkoord in werking treden. Ook het VK moet het terugtrekkingsakkoord ratificeren volgens de eigen grondwettelijke bepalingen. Naast de standaard ratificatieprocedure heeft het Britse parlement in dit geval een zogenoemde meaningful vote over het terugtrekkingsakkoord afgedwongen. Deze was gepland in december maar is op 15 januari gehouden. Het akkoord is toen door het parlement afgewezen. Een tweede stemming zal op 12 maart 2019 worden gehouden. Op 19 maart 2019 zal de laatste stand van zaken worden besproken in de Raad Algemene Zaken.

Hebben we wel een Deal?

Al snel nadat het terugtrekkingsakkoord werd gepubliceerd, gingen er geluiden op in het Britse parlement om het aan te passen. Het wil bindende garanties dat de backstop tijdelijk is en dat het VK er later alsnog eenzijdig onderuit kan. De backstop is de tijdelijke noodoplossing, die erop neer komt dat het VK in een douane-unie met de EU blijft zolang er geen bevredigende overeenkomsten zijn gesloten die een harde grens tussen de republiek Ierland en Noord-Ierland overbodig maken. Sindsdien heeft de EU bij herhaling laten weten dat het akkoord op punten kan worden verduidelijkt, maar niet kan worden gewijzigd. De EU heeft dit al meteen in december 2018 aangegeven, en op 14 januari 2019 hebben President van de Europese Raad Donald Tusk en Commissievoorzitter Juncker dit nog een keer in antwoord op een brief van PM May bevestigd. Ook EU-onderhandelaar Barnier heeft in het Europees Parlement in Straatsburg op 30 januari benadrukt dat een eenzijdige terugtrekking het idee van een noodoplossing ondergraaft. Zolang er geen concrete alternatieve oplossingen ter tafel komen die de backstop onnodig maken blijft hij onderdeel van het akkoord, aldus Barnier. Op 5 maart 2019 zijn er over hetzelfde thema gesprekken gevoerd tussen de attorney general van de Britse regering Geoffrey Cox en Barnier. Ook na afloop daarvan bleek dat geen oplossing is gevonden die in overeenstemming is met de terugtrekkingsovereenkomst, met inbegrip van het protocol over Ierland-Noord-Ierland. De gesprekken hierover hebben voortgeduurd tot en met maandagavond 11 maart. PM May is met Juncker een Joint Instrument overeengekomen waarin een juridisch bindende uitleg en zekerheid worden gegeven over de backstop. ​​​​​​​Op 12 maart zal het Britse parlement opnieuw stemmen over het terugtrekkingsakkoord en de politieke verklaring en dit aanvullende Joint Instrument.

Tegen deze onzekere achtergrond bereidt zowel de EU als Nederland zich inmiddels voor op een no deal scenario. Een overzicht.

No deal: voorbereiding op EU niveau

Op 18 december 2018 heeft de Commissie haar no deal-noodplan in stelling gebracht. Dit volgt op de mededeling van de Commissie hierover van 14 november 2018. Het pakket omvat 14 maatregelen op een beperkt aantal gebieden waarop het no deal-scenario ernstige verstoring voor burgers en bedrijven in de EU27 zou veroorzaken. Het gaat dan onder meer om financiële diensten, luchtvervoer, douane en het klimaatbeleid. De maatregelen kunnen de impact van een no deal-scenario niet volledig wegnemen, voor zover dat al mogelijk is. Evenmin compenseren zij dat belanghebbenden onvoldoende zijn voorbereid, noch bieden zij dezelfde voordelen als lidmaatschap van de EU of zijn zij gelijkwaardig aan de voorwaarden van een overgangsperiode, zoals bepaald in het terugtrekkingsakkoord. De noodmaatregelen gelden alleen voor specifieke gebieden waarop bescherming van de vitale belangen van de EU absoluut noodzakelijk is en waar voorbereidingen treffen alleen niet volstaat. In de regel zijn zij van tijdelijke aard en beperkt in reikwijdte, en worden zij unilateraal door de EU vastgesteld. Zij houden rekening met de besprekingen met de lidstaten en vormen een aanvulling op de reeds getroffen voorbereidingen, zoals uiteengezet in de twee eerdere mededelingen over de voorbereidingen.

Op 30 januari heeft de Commissie bijvoorbeeld een pakket voorstellen voor noodmaatregelen aangenomen betreffende het Erasmus+-programma, de coördinatie van de sociale zekerheid en de EU-begroting. Met deze maatregelen wordt verzekerd dat

-jongeren uit de EU en het VK die deelnemen aan het programma Erasmus+ op 30 maart 2019 hun verblijf zonder onderbreking kunnen voortzetten;

-de autoriteiten van de EU-lidstaten tijdvakken van verzekering, van (zelfstandige) arbeid of van verblijf in het Verenigd Koninkrijk vóór de terugtrekking in aanmerking blijven nemen voor de berekening van socialezekerheidsuitkeringen, zoals pensioenen;

-begunstigden van EU-financiering in het VK betalingen blijven ontvangen onder de voorwaarden van hun lopende contract, mits het Verenigd Koninkrijk zijn financiële verplichtingen uit hoofde van de EU-begroting blijft nakomen. Deze kwestie staat los van de financiële regeling tussen de Europese Unie en het Verenigd Koninkrijk.

Inmiddels is ook een voorlopig akkoord bereikt tussen het Europees Parlement en de Raad over het voorstel van de Europese Commissie om basisluchtconnectiviteit te waarborgen in het geval van een no-deal Brexit. In het akkoord is onder meer overeengekomen dat vrachtroutes met derde landen worden toegestaan voor een beperkte periode van vijf maanden, zodat de betrokken luchtvaartmaatschappijen hun activiteiten kunnen afbouwen en zo nodig het verkeer kunnen omleiden. Luchtvaartmaatschappijen uit de EU die gedeeltelijk in handen zijn van onderdanen van het Verenigd Koninkrijk krijgen zes maanden de tijd krijgen om de nodige maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat de meerderheidsbelangen en -controle van EU-onderdanen.

Alle teksten van de verschillende no-deal maatregelen op EU-niveau en de stand van aanname en goedkeuring zijn hier beschikbaar.

De Commissie benadrukt dat deze maatregelen geen ‘mini-deals’ zijn en er niet met het Verenigd Koninkrijk over is onderhandeld. Bij sommige maatregelen geldt wel dat die alleen ingaan indien het VK die spiegelt en EU-burgers of bedrijven dezelfde rechten c. q. voorwaarden voor toegang biedt als de EU.

Naast deze wetgevende werkzaamheden is de Commissie een proactieve informatiecampagne gestart over het belang van de voorbereiding van een no-deal Brexit. De Commissie heeft 88 paraatheidsmededelingen gepubliceerd, samen met 3 gedetailleerde Brexit-paraatheidsmededelingen. De Commissie heeft ook haar no-deal-beleid ten aanzien van het bedrijfsleven in de EU op het gebied van douane en indirecte belastingen geïntensiveerd. De Commissie zet de technische besprekingen met de 27 lidstaten van de EU voort, zowel over algemene kwesties in verband met paraatheid en rampenplannen als over specifieke sectorale, juridische en administratieve paraatheidskwesties.

No deal scenario voorbereidingen van Nederland

Ook de Nederlandse regering bereidt zich voor op een eventueel no-deal scenario. Op 16 november 2018 had het kabinet hiertoe al een voorstel voor een verzamelwet Brexit ingediend. Deze verzamelwet voorziet ook in noodmaatregelen voor onvoorziene gevallen, waarbij in het uiterste geval en onder strenge voorwaarden bij lagere regelgeving kan worden afgeweken van eerdere wetten. Dit voorstel is nog in behandeling bij de Eerste Kamer. Bij de Memorie van Antwoord is ook een overzicht gegeven van de kabinetsbrieven over de contingency planning van de Nederlandse overheid.

De Nederlandse regering heeft een Brexit website met informatie voor burgers en bedrijven. Daaruit blijkt dat Nederland Britse burgers die in Nederland wonen bij een no deal scenario een overgangsperiode in van 15 maanden biedt. De Britten die voor de Brexit rechtmatig in Nederland verblijven houden dan hun rechten op verblijf, studie en werk in Nederland. Dit geldt ook voor familieleden van Britse burgers die zelf geen EU-nationaliteit hebben.

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) nodigt Britse burgers en hun familieleden uit om een aanvraag voor een definitieve verblijfsvergunning in te dienen. Dit doet de IND verspreid over de overgangsperiode. Voor afgifte van deze verblijfsvergunning gelden dezelfde verblijfsvoorwaarden als voor EU-burgers. Daarmee kunnen alle Britten die rechtmatig verblijven in Nederland hier blijven wonen, studeren en werken.

Verder is er een informatiecampagne van start gegaan om bedrijven voor te bereiden op Brexit. Bedrijven kunnen een speciale scan doen om te kunnen beoordelen hoe goed ze zijn voorbereid op de veranderingen. Ook is er een speciaal Brexit loket voor bedrijven.

Op 11 maart 2019 is ook de nieuwe versie van de Brexit impact scan voor alle overheden gelanceerd door Europa decentraal. De inhoud van de scan is geactualiseerd, uitgebreid met nieuwe informatie en bevat nu veel meer specifieke informatie op het gebied van de interne bedrijfsvoering.

De impactscan helpt alle overheden om zich voor te bereiden op de mogelijke gevolgen van de Brexit - deal en no-deal – en biedt waar mogelijk handelingsperspectieven om adequaat om te gaan met eventuele negatieve gevolgen.

Meer informatie

Gezamenlijk antwoord van Tusk en Juncker aan May over verzoek om aanpassingen terugtrekkingsovereenkomst

Commissie persbericht speech Barnier EP 30 januari 2019

Aanbiedingsbrief en geannoteerde agenda Raad algemene zaken (RAZ) 19 maart 2019

Verklaring Juncker bij gezamenlijke persconferentie met May, Straatsburg 11 maart 2019

No deal voorbereidingen op EU niveau

ECER bericht Brexit: Commissie publiceert no-deal scenario

Alle Brexit no deal voorbereidingsdocumenten van de Europese Commissie (Engels)

Alle no-deal EU-wetgevingsvoorstellen (Engels)

Commissie persbericht Erasmus en sociale zekerheid no-deal

Persbericht stavaza EU-wetgevingsvoorstellen No deal en informatiecampagne (Engels)

No deal voorbereidingen Nederland:

​​​​​​​