Commissie: duidelijk gevaar voor rechtsstaat in Polen

Na herhaalde pogingen om in het kader van het zogenoemde “ rechtsstaatmechanisme” met Polen een constructieve dialoog te voeren, doet de Commissie nu een met redenen omkleed voorstel aan de Raad om een besluit te nemen in de zin van artikel 7, lid 1, van het VEU. Dit betekent dat de Commissie de Raad vraagt om te constateren dat er duidelijk gevaar bestaat voor een ernstige schending van de kernwaarden van de Unie door de lidstaat Polen. De Raad kan besluiten deze formele waarschuwing af te geven met een meerderheid van vier vijfde van de lidstaten. Hiervoor is ook goedkeuring nodig van het Europees Parlement. De zogenoemde “artikel 7 procedure” van het EU Verdrag kent in laatste instantie als zwaarste sanctie de schorsing van stemrechten in geval van een “ernstige en voortdurende schending” van EU-waarden door een lidstaat.

Daarnaast richt de Commissie een vierde “aanbeveling inzake de rechtsstaat” tot Polen, waarin de stappen uiteen worden gezet die de Poolse autoriteiten moeten nemen om de huidige situatie te herstellen. De aanbeveling vormt een aanvulling op de drie aanbevelingen die Commissie eerder in het kader van het “rechtsstaatmechanisme” heeft vastgesteld op 27 juli 2016, 21 december 2016 en 27 juli 2017 ( zie eerdere ECER berichten). Als Polen binnen de gestelde termijn van drie maanden op bevredigende wijze gevolg geeft aan deze aanbeveling dan is de Commissie bereid haar met redenen omkleed voorstel aan de Raad, in nauw overleg met het Europees Parlement en de Raad, te heroverwegen. De aanbeveling die de Commissie Polen heeft toegezonden richt zich met name op de opnieuw ontstane bezorgdheid over de op 15 december jl. door het Poolse Parlement aangenomen nieuwe wet inzake het Constitutioneel Gerecht en de wet inzake de Nationale Raad voor Justitie. Volgens de Commissie zullen deze wetten de rechterlijke macht in Polen structureel ondermijnen en een onmiddellijke en bijzonder ongunstige impact hebben de onafhankelijke werking van de rechterlijke macht. De Poolse autoriteiten hebben de punten van zorg die in de drie eerdere aanbevelingen aan de orde zijn gesteld over de hervorming van de rechterlijke macht, niet weggenomen.

Tenslotte heeft de Commissie besloten om Polen voor het EU-Hof te dagen met betrekking tot de Poolse wet inzake de organisatie van de gewone rechtbanken. Hiermee gaat de Commissie over tot de laatste, contentieuze fase van de op 29 juli 2017 tegen Polen ingeleide inbreukprocedure ( zie eerder ECER-bericht).
Het belangrijkste juridische bezwaar van de Commissie tegen deze wet heeft betrekking op de discriminatie op basis van geslacht die voortvloeit uit de invoering van een verschillende pensioenleeftijd voor vrouwelijke rechters (60 jaar) en mannelijke rechters (65 jaar). Dit is in strijd met artikel 157 EU-Werkingsverdrag en EU-richtlijn 2006/54 inzake gelijke behandeling van mannen en vrouwen in arbeid en beroep.  De Commissie zal in de procedure voor het EU-Hof ook de hiermee samenhangende zorg uiten dat de onafhankelijkheid van de Poolse rechtbanken wordt ondermijnd omdat de minister van Justitie de discretionaire bevoegdheid krijgt om het mandaat van rechters die de pensioenleeftijd hebben bereikt, te verlengen en om de voorzitters van rechtbanken te ontslaan of aan te stellen (zie artikel 19, lid 1, EU-Verdrag, in combinatie met artikel 47 van het EU-Handvest van de grondrechten).

Meer info:

• Persbericht Commissie

• Q&A van de Commissie

• Vierde aanbeveling over de rechtsstaat van 20 december 2017

• Met redenen omkleed voorstel op grond van artikel 7, lid 1 EU-Verdrag