Commissie presenteert nieuwe regels voor digitale platforms

Achtergrond

Op 15 december 2020 diende de Europese Commissie - in het verlengde van haar eerdere digitaliseringsstrategie - een voorstel in voor een verordening inzake digitale markten (in de zogenaamde Digital Markets Act (hierna: DMA), samen met een voorstel voor een verordening inzake digitale diensten (in de zogenaamde Digital Services Act ; hierna: DSA).

De bepalingen in deze verordeningen beogen een betere regulering van de interne markt op digitaal vlak, met als doel het vergroten van de eerlijke concurrentie en de veiligheid. De beoogde regels zijn niet alleen van belang voor ondernemingen en burgers die met digitale diensten en markten te maken hebben maar ook voor overheden omdat zij nieuwe verplichtingen introduceren in een sector die zowel op Europees als nationaal niveau een grote rol speelt.

Voorstel voor een EU-Verordening inzake digitale markten

Het voorstel voor de DMA bevat specifieke nieuwe regels voor grote technologiebedrijven binnen de EU met betrekking tot het gebruik van hun digitale producten of diensten door zakelijke gebruikers en eindgebruikers. Deze grote technologiebedrijven worden ‘poortwachters’ genoemd.

Poortwachters

Poortwachters zijn ondernemingen die een kernplatform aanbieden, zoals online zoekmachines, video-platforms en social media-platforms. Hierbij kan worden gedacht aan Google, Facebook of YouTube (zie artikel 3 van het voorstel voor de voorwaarden om als “poortwachter” te kunnen kwalificeren).

Verplichtingen voor poortwachter

Het voorstel voor de DMA (artikelen 5 en 6) introduceert nieuwe verplichtingen voor deze poortwachters, waarbij ook elk (van hun) kernplatform(en) individueel onderworpen zijn aan die verplichtingen. Hiernaast verbiedt de DMA ook enkele oneerlijke praktijken.

Verplichtingen die worden opgelegd zijn bijvoorbeeld:

• zakelijke gebruikers laten adverteren bij eindgebruikers via de kernplatformen maar tegelijkertijd ook overeenkomsten laten sluiten met deze eindgebruikers buiten het kernplatform om;
• eindgebruikers toestaan om software applicaties die bij de kernplatformdiensten horen maar niet essentieel zijn voor het functioneren ervan, en die op zichzelf kunnen worden aangeboden door derde partijen, te de-installeren.

Hiernaast worden ook enkele oneerlijke praktijken verboden, zoals:

• het combineren van persoonlijke data vanuit het kernplatform met persoonlijke data van andere diensten die worden aangeboden door de poortwachter, of met persoonlijke data van derde partijen, evenals het aanmelden van eindgebruikers bij andere diensten van de poortwachter om persoonlijke data te combineren, tenzij de eindgebruiker toestemming heeft gegeven;
• eigen diensten of producten op het kernplatform begunstigen ten opzichte van vergelijkbare diensten of producten van derde partijen.

Indien poortwachters zich niet aan deze (beoogde) regels houden, heeft de Commissie volgens het voorstel het recht om zowel directe, als periodieke boetes op te leggen (artikelen 26 en 27). Bij een systematisch gebrek aan naleving kan de Commissie daarnaast - indien er geen andere effectieve remedie is - ook nog structurele remedies opleggen, zoals een poortwachter dwingen om delen van zijn onderneming te verkopen (artikel 16). Ook kan de Commissie verbintenissen die door de poortwachter zijn aangegaan ten behoeve van de naleving van de DMA verbindend verklaren en een vervolgprocedure heropenen indien deze verbintenissen niet worden gevolgd (artikel 23). De Commissie zal dus voornamelijk de instantie zijn die de DMA handhaaft.

Notificatieverplichting

Naast genoemde inhoudelijke verplichtingen en verboden introduceert het voorstel voor de DMA ook de verplichting voor poortwachters om autoriteiten in kennis te stellen van  enige overname van- of fusie met- een ander digitaal bedrijf, ongeacht de grootte (artikel 12). Dit is om ervoor te zorgen dat kleine start-ups niet zonder meer worden overgenomen door grote poortwachters.

Voorstel voor een EU-Verordening inzake digitale diensten

Het voorstel voor de DSA dient deels als voorstel ter wijziging van de bestaande richtlijn elektronische handel . Het voorstel introduceert verschillende verplichtingen met betrekking tot transparantie en veilig gebruik van online platforms op Europees niveau. Deze regels houden onder andere gestandaardiseerde meldingsprocedures voor illegale inhoud, transparantienormen voor advertenties en klacht- en verhaalmechanismes in. Alle beoogde regels in het voorstel zouden zowel door  de Commissie als door de bevoegde instanties van de lidstaten kunnen worden gehandhaafd.

Structuur EU-Verordening inzake digitale diensten

Het Commissievoorstel voor de DSA hanteert een gelaagde structuur, met vier categorieën. Bij de eerste categorie worden algemene regels opgesteld, terwijl er per zwaardere categorie steeds meer regels bijkomen, die ook gelden voor de daaropvolgende categorieën.

Online dienstverleners

Allereerst worden voor alle online dienstverleners - ook wel tussenhandelaren genoemd -  meerdere verplichtingen geïntroduceerd, zoals:

• de verplichting voor online dienstverleners om contactpunten te hebben voor de relevante autoriteiten en indien nodig een wettelijke vertegenwoordiger (artikelen 10-11);
• de verplichting voor online dienstverleners om samen te werken met nationale autoriteiten op bevel met betrekking tot informatieverstrekking of illegale zaken (artikelen 8-9).

Hostingserviceproviders

Hostingservices zijn volgens het voorstel instanties die informatie opslaan, geleverd door en naar aanleiding van de gebruiker (artikel 2, sub f). Hostingserviceproviders krijgen een extra verplichting ten opzichte van voornoemde regels. Zij moeten namelijk meldingspunten opzetten voor individuen om hostingserviceproviders te kunnen waarschuwen over mogelijk illegale zaken op hun website (artikel 14). Indien een hostingprovider verder besluit toegang tot specifieke stukken en informatie te blokkeren voor een gebruiker, moet het de gebruiker informeren hierover en uitleggen waarom de hostingserviceprovider de toegang heeft geblokkeerd (artikel 15).

Online platforms

Een online platform is volgens het voorstel voor de DSA een provider van een hostingdienst die op verzoek van een gebruiker publieke informatie opslaat en verspreidt. Deze categorisatie als online platform zou niet van toepassing zijn wanneer die activiteit een klein onderdeel is van een andere dienst en die andere dienst niet kan functioneren zonder die informatie-uitwisseling. De integratie van het opslaan en de verspreiding van publieke informatie die normaliter onder de DSA in de andere dienst zou vallen mag echter niet bedoeld zijn om de verordening te omzeilen (artikel 2, sub g).

Naar aanleiding van de DSA worden – naast eerder genoemde regels - meerdere verplichtingen aan online platforms opgelegd, zoals:

• online platforms worden verplicht om een klachten- en verhaalmechanisme te introduceren voor beslissingen die toegang tot informatie beperken voor de gebruiker, die toegang tot de digitale dienst voor de gebruiker beperken of waarbij het account van de gebruiker wordt verwijderd (artikel 17), evenals een mechanisme voor buitengerechtelijke geschillenbeslechting voor deze beslissingen (artikel 18);
• online platforms moeten betrouwbare flaggers (personen en entiteiten die consistent illegale zaken aanduiden) introduceren, wiens waarschuwingen met betrekking tot illegale inhoud op de online platforms moeten worden geprioriteerd (artikel 19).

Zeer grote online platforms

Zeer grote platforms zijn online platforms die hun diensten aanbieden aan meer dan 45 miljoen actieve gebruikers binnen de EU (artikel 25). Hiervoor gelden alle bovenstaande regels, evenals specifiekere regels zoals dat:

• er risicoanalyseverplichtingen moeten komen met betrekking tot de verspreiding van illegale zaken door hun diensten, de negatieve effecten voor fundamentele rechten en de bewuste manipulatie van hun diensten (artikel 26), evenals de verplichting om deze risico’s te beperken (artikel 27);
• zeer grote online platforms ten minste jaarlijks een controle moeten laten verrichten door onafhankelijke partijen om te kijken of zij aan hun verplichtingen voldoen en rekening houden met de daarbij horende aanbevelingen (artikel 28).

Toekomstige vaststelling van het dienstenpakket

Het dienstenpakket betreft op dit moment louter voorstellen voor verordeningen. Hierna is het aan het Europees Parlement en de Raad om eventuele amendementen in te dienen en met elkaar te onderhandelen over de uiteindelijke verordeningen, en na raadpleging van andere instellingen zoals het Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s.

Meer informatie:

* Verklaring van vice-voorzitter Vestager over voorstel Europese Commissie aangaande nieuwe regels voor digitale platforms (Engelse versie)
* Voorstel voor een EU-Verordening inzake digitale markten (Engels)
* Voorstel voor een EU-Verordening inzake digitale diensten (Engels)
* Website Europese Commissie : Digitale diensten pakket (Engels)

• Website Europese Commissie : Wet inzake digitale markten: Zorgen voor eerlijke en open digitale markten
• Website Europese Commissie : Wet inzake digitale diensten – Vragen en antwoorden