EU-Handvest van de grondrechten: Europese Commissie blikt terug op eerste tien jaar
Nieuwsbericht | 05-06-2019
Dit jaar bestaat het Handvest 10 jaar. Ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Handvest publiceert de Commissie ook een Eurobarometer-enquête over de bekendheid van het Handvest onder de burgers. In de afgelopen tien jaar is dankzij het Handvest bij de EU-instellingen een cultuur van grondrechten ontwikkeld. Er wordt in de handhavingsketen echter nog niet optimaal gebruikgemaakt van het Handvest en het instrument is nog steeds weinig bekend.
Eerste vicevoorzitter Frans Timmermans: „Het Handvest van de grondrechten heeft zijn belofte de afgelopen tien jaar zeker waargemaakt. Het is het fundament van onze Unie van waarden en het belichaamt onze rechten, vrijheden en beginselen. Het Handvest functioneert op zijn best als mensen op de hoogte zijn van hun rechten en weten waar zij kunnen aankloppen wanneer hun rechten worden geschonden. Daarom is het belangrijk het Handvest onder de aandacht te blijven brengen en de burgers te informeren over de rechten die zij als Europeanen genieten.”
Věra Jourová, commissaris voor Justitie, Consumentenzaken en Gendergelijkheid: „Het Handvest wordt door rechters aangehaald en wordt door de EU toegepast via haar recente initiatieven ter bescherming van de rechten van de burgers. Maar slechts een op de tien Europeanen weet wat het Handvest inhoudt, waardoor het lastig is voor de burgers om het volledige potentieel ervan te benutten. Daarom roep ik de nationale regeringen en alle maatschappelijke organisaties en rechtenverdedigers op om de aandacht te vestigen op het Handvest, zodat alle burgers weten wat zij eraan hebben.”
Het verslag wijst uit dat Europese beleidsmakers zich er steeds meer van bewust zijn dat het belangrijk is ervoor te zorgen dat initiatieven in overeenstemming zijn met het Handvest en de EU heeft tal van initiatieven genomen om de grondrechten van de burgers te beschermen, zoals de algemene verordening gegevensbescherming.
De nationale autoriteiten, waaronder de rechtbanken, moeten het Handvest toepassen bij de uitvoering van EU-wetgeving. Het Europees Hof van Justitie verwijst steeds vaker naar het Handvest (een toename van 27 keer in 2010 tot 356 keer in 2018). Ook de nationale rechters verwijzen naar het Handvest in hun beslissingen en vragen het Europees Hof in toenemende mate om richtsnoeren (84 zaken in 2018, tegenover 19 in 2010).
Toch wordt het Handvest volgens de Commissie nog niet optimaal gebruikt en is het met name op nationaal niveau weinig bekend. Volgens het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten ontbreekt het aan nationaal beleid dat de bekendheid met en de tenuitvoerlegging van het Handvest bevordert. Uit de Eurobarometer blijkt dat de situatie sinds 2012 licht is verbeterd, maar ook dat slechts vier op de tien burgers van het Handvest hebben gehoord en slechts één op de tien echt weet wat het is. Zes op de tien zouden graag beter worden geïnformeerd over de rechten van het Handvest en over waar zij terechtkunnen als hun rechten worden geschonden.
Wat betreft de toepassing van het Handvest in 2018 wordt in het verslag melding gemaakt van belangrijke initiatieven van de EU, zoals:
Ten slotte blijkt uit het verslag dat er ruimte is voor verbetering, met name op nationaal niveau. In een deel van de EU is het nog steeds een probleem dat de rechtsstaat en de asielwetgeving niet in acht worden genomen.
De Europese Commissie, het Finse voorzitterschap van de EU en het Bureau van de Europese Unie voor de grondrechten houden dit jaar op 12 november een conferentie ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het Handvest. De deelnemers zullen bespreken hoe het gebruik van het Handvest in de lidstaten kan worden verbeterd.
Chronologisch overzicht
Met de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon op 1 december 2009 werd het Handvest van de grondrechten juridisch bindend. Sindsdien publiceert de Europese Commissie jaarlijks een verslag over de toepassing van het Handvest.
In de jaarverslagen wordt bericht over de vooruitgang die is geboekt op de gebieden waarop de EU bevoegd is. Daarbij wordt beschreven hoe in concrete gevallen, en met name bij voorstellen voor nieuwe EU-wetgeving, rekening is gehouden met het Handvest. Zo wordt duidelijk hoe de EU-instellingen en de autoriteiten van de lidstaten ertoe bijdragen dat de grondrechten gestalte krijgen in het leven van de burgers.
Om mensen beter te informeren over hun grondrechten en over waar zij terecht kunnen wanneer hun rechten zijn geschonden, werkt de Commissie samen met de betrokken instanties op nationaal, regionaal en EU-niveau. Op de portaalsite e-Justice is praktische informatie beschikbaar.
Meer informatie
