Europese Commissie presenteert actieplan voor versnelde aanleg elektriciteitsnetten en een Unielijst met energieprojecten

Het gaat om het op 28 november 2023 door de Europese Commissie voorgestelde actieplan (Mededeling COM(2023) 757 over “grids” (EN)) dat er – mede in het kader van de met de Europese Green Deal beoogde groene transitie- toe moet leiden dat de elektriciteitsnetten in de EU efficiënter functioneren en verder en sneller worden uitgerold. De Commissie bracht ook een Q&A en een factsheet uit over het actieplan. Eerder voerde de Commissie al een ondersteunend rechtskader voor de uitrol van elektriciteitsnetten in heel Europa in. Wanneer de EU-markten volledig geïntegreerd zijn, zal een gemoderniseerd infrastructuurnetwerk ervoor zorgen dat burgers en bedrijven kunnen profiteren van goedkopere en schonere energie.

Omdat het elektriciteitsverbruik in de EU tussen nu en 2030 waarschijnlijk met ongeveer 60 procent zal toenemen moeten de netwerken ruimte bieden voor een meer gedigitaliseerd, gedecentraliseerd en flexibel systeem met zonnepanelen, warmtepompen en lokale energiegemeenschappen die hun energie delen, meer hernieuwbare offshore-energie die beschikbaar komt, meer elektrische voertuigen om op te laden, en toenemende behoefte aan waterstofproductie. Momenteel is een deel van de distributienetten in de EU al verouderd en naar verwachting neemt dat in de periode tot 2030 toe. Daarom is er 584 miljard euro aan investeringen nodig.

Actieplan over de grids
Het actieplan wil de belangrijkste uitdagingen bij de uitbreiding, digitalisering en een beter gebruik van de elektriciteitstransmissie- en distributienetten in de EU aanpakken. Met concrete maatregelen op maat kunnen de nodige investeringen in de Europese elektriciteitsnetten worden vrijgemaakt. De voorgestelde acties zijn gericht op snelle uitvoering om de doelstellingen voor 2030 te kunnen halen:

• projecten van gemeenschappelijk belang en de ontwikkeling van nieuwe projecten sneller uitvoeren door politieke sturing, betere monitoring en meer projectvoorstellen;
• de langetermijnplanning van netten verbeteren om tegemoet te komen aan de grotere vraag naar en aanbod van hernieuwbare energie (waaronder waterstof) in het energiesysteem, door sturing te geven aan de werkzaamheden van systeembeheerders en nationale regelgevende instanties;
• regelgevingsstimulansen invoeren door middel van richtsnoeren voor anticiperende, toekomstgerichte investeringen en grensoverschrijdende kostendeling voor offshore-projecten;
• beter gebruik van de netten stimuleren door meer transparantie en betere nettarieven voor slimmere netwerken, efficiëntie en innovatieve technologieën en oplossingen door de samenwerking tussen netbeheerders en aanbevelingen van het Agentschap voor de samenwerking tussen energieregulators (ACER) te ondersteunen;
• de toegang tot financiering voor relevante projecten verbeteren door meer bekendheid te geven aan de financieringsprogramma's van de EU voor slimme netwerken en de modernisering van distributienetten;
• snellere vergunningverlening voor de ontwikkeling van netwerken stimuleren via technische ondersteuning voor de autoriteiten en richtsnoeren om belanghebbenden en gemeenschappen er meer bij te betrekken;
• de netwerktoeleveringsketens verbeteren en beveiligen, onder meer door de industriële productievoorschriften voor de aansluiting van producenten en afnemers te harmoniseren.

Unielijst van grensoverschijdende energie-infrastructuurprojecten
Het actieplan werd tegelijk met de eerste zogenoemde Unielijst van projecten van gemeenschappelijk en wederzijds belang (in de vorm van een Gedelegeerde Verordening (C(2023) 7930) plus bijlage) gepresenteerd. Deze lijst bevat 166 geselecteerde belangrijke grensoverschrijdende energie-infrastructuurprojecten die de energie-infrastructuur van de EU in overeenstemming zullen brengen met de klimaatdoelstellingen van de EU. De Commissie stelde ook een Q&A over de Unielijst op. Daarin wordt onder meer vermeld dat eveneens een pact voor betrokkenheid van belanghebbenden bij de ontwikkeling van energienetwerken is gepresenteerd.

De 166 grensoverschrijdende infrastructuurprojecten moeten de EU gaan helpen om de ambitieuze energie- en klimaatdoelstellingen te halen. De projecten kunnen gaan profiteren van gestroomlijnde vergunnings- en regelgevingsprocedures en komen in aanmerking voor financiële steun van de EU uit de Connecting Europe Facility (CEF).

De lijst is vastgesteld in het kader van de herziene verordening betreffende trans-Europese energienetwerken (TEN-E) (EU(2022) 869), die een einde maakt aan de steun voor infrastructuur voor fossiele brandstoffen en gericht is op grensoverschrijdende energie-infrastructuur van de toekomst. De lijst omvat Projecten van Gemeenschappelijk Belang (PGB's), projecten op het grondgebied van de EU, en voor het eerst ook Projecten van Wederzijds Belang (PWB's), projecten die de EU verbinden met andere landen. De Commissie zal zorgen dat de projecten snel worden afgewerkt en kunnen bijdragen tot het verdubbelen van de netcapaciteit van de EU tegen 2030.

Van de 166 geselecteerde PGB's en PWB's:

• zijn 85 projecten voor elektriciteit, offshore en slimme elektriciteitsnetten, die volgens de verwachting voor een groot deel zullen worden opgeleverd tussen 2027 en 2030.
• zijn er voor het eerst (65) waterstof- en elektrolyseprojecten opgenomen, die een belangrijke rol zullen spelen om de integratie van het energiesysteem te bevorderen en de industrie in de EU koolstofvrij te maken.
• de lijst bevat ook 14 CO2-netwerkprojecten, die in overeenstemming zijn met doelstellingen om een markt voor koolstofafvang en -opslag tot stand te brengen.

Nadat de Europese Commissie in het kader van de TEN-E-verordening de lijst van PGB's en PWB's heeft vastgesteld in de vorm van de gedelegeerde handeling, wordt het voorstel voor toetsing aan het Europees Parlement en de Raad voorgelegd. Die hebben nu twee maanden tijd om de lijst volledig te aanvaarden of te verwerpen, maar zij mogen de lijst niet wijzigen. Dit proces kan op verzoek van de medewetgevers wel met twee maanden worden verlengd. Zodra de lijst is goedgekeurd, gaat de Commissie samenwerken met projectontwikkelaars en lidstaten om te komen tot een snelle uitvoering van deze lijst van projecten.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie over het Actieplan
Persbericht Europese Commissie over de Unielijst
Webpagina Europese Commissie projecten van gemeenschappelijk belang
ECER-dossier: Energie