Europese Commissie presenteert een nieuwe Europese innovatieagenda

Het gaat om de Mededeling van de Europese Commissie met de nieuwe Europese innovatieagenda (COM (2022 332) van 5 juli 2022. Tegelijk met de Mededeling bracht de Commissie ook een Informatieblad over de agenda uit. Door het voortouw te nemen bij innovatie, en met name bij de nieuwe golf van deeptech-innovatie waarvoor baanbrekende O&O-activiteiten (onderzoek en ontwikkeling) en grote kapitaalinvesteringen nodig zijn, zal Europa haar centrale rol bij de vormgeving van de groene en de digitale transitie verstevigen. Deeptech-innovatie versterkt het technologische leiderschap van Europa en zorgt voor innovatieve oplossingen voor urgente maatschappelijke uitdagingen, zoals klimaatverandering en cyberdreigingen. Waarschijnlijk werken deze innovaties positief uit op- en leveren ze voordelen  voor alle sectoren, van hernieuwbare energie tot agrotechnologie en van de bouw tot mobiliteit en gezondheid. Zij kunnen helpen de voedselzekerheid te bevorderen, de energieafhankelijkheid te verminderen, de menselijke gezondheid te verbeteren en de economieën concurrerender te maken. Door de Russisch- Oekraïense oorlog zijn deze kwesties nog urgenter geworden.

Achtergrond
Innovatiebeleid betreft een cruciaal beleidsterrein en omvat belangrijke initiatieven en investeringen van de EU. Ze worden aangevuld door de werkzaamheden in het kader van de Europese Onderzoeksruimte (EOR), die tot doel hebben een echte EU-interne markt voor onderzoek en innovatie tot stand te brengen. De in de Europese innovatieagenda voorgestelde maatregelen zijn gegroepeerd aan de hand van vijf vlaggenschipinitiatieven. Ze moeten de sterke punten van de EU-interne markt, een sterke industriële basis, talenten, stabiele instellingen en democratische samenlevingen benutten om deeptech-innovatie in Europa te stimuleren, en zullen werk maken van de kansen die worden geboden door de dubbele transitie en de behoefte aan strategische autonomie voor de toekomst. Deeptech-innovatie houdt onder meer nauw verband met baanbrekende wetenschap en een groeiende groep innovatieve start-ups in de EU.

Het instrumentarium van het innovatiebeleid van de EU is in de loop der jaren uitgebreid en het institutionele landschap is daarmee ook veranderd. Zo heeft Horizon Europa met de pijler Innovatief Europa gezorgd voor zowel bestaande als nieuwe instrumenten ter ondersteuning van start-ups, scale-ups en kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's). De in 2021 opgerichte Europese Innovatieraad (EIC), heeft tot doel innovatie gedurende de gehele innovatiecyclus te ondersteunen. Het Europees Instituut voor innovatie en technologie (EIT) heeft extra taken op zich genomen door nieuwe kennis- en innovatiegemeenschappen (KIG's) op te richten. En met betrekking tot de Russische invasie van Oekraïne zijn de initiatieven waarbij de EU middelen ter beschikking heeft gesteld voor de ondersteuning van start-ups in Oekraïne, via de Europese Innovatieraad, als aanvulling op de initiatieven “Europese Onderzoeksruimte voor Oekraïne” (ERA4Ukraine), Horizon 4Ukraine en ERC voor Oekraïne, relevant.

Hoofdpunten nieuwe innovatieagenda
De nieuwe innovatieagenda beoogt met name:

• te zorgen voor een betere toegang tot financiering voor Europese start-ups en scale-ups, bijvoorbeeld door onbenutte bronnen van particulier kapitaal aan te boren en de noteringsregels te vereenvoudigen;
• betere voorwaarden te scheppen om innovatoren in staat te stellen met behulp van testomgevingen voor regelgeving met nieuwe ideeën te experimenteren;
• te helpen om “regionale innovatiezones” tot stand te brengen. Deze moeten zorgen voor een sterkere positie en betere verbinding van innovatie-actoren in heel Europa, ook in achtergebleven regio's;
• ervoor te zorgen dat talent in Europa wordt aangetrokken en ook voor Europa behouden blijft, bijvoorbeeld door talenten op deeptech-gebied op te leiden, vrouwelijke innovatoren sterker te ondersteunen en te voorzien in innovatieve aandelenopties voor werknemers van start-ups;
• het beleidskader te verbeteren met duidelijkere terminologie, indicatoren en gegevensreeksen, en door lidstaten beleidsondersteuning te bieden.

De nieuwe Europese innovatieagenda omvat 25 specifieke acties (zie deze EU-publicatie) in het kader van vijf vlaggenschipinitiatieven:

• 1) de financiering van scale-ups moet institutionele en andere particuliere investeerders in Europa mobiliseren om te investeren in- en te profiteren van de opschaling van Europese start-ups op deeptech-gebied;
• 2) het scheppen van mogelijkheden voor innovatie door ruimte te bieden voor experimenten. Door overheidsopdrachten in te zetten zal de innovatie vergemakkelijken dankzij betere randvoorwaarden, waaronder experimentele benaderingen van regelgeving (bijvoorbeeld testomgevingen voor regelgeving, proefopstellingen, levende laboratoria en innovatie bevorderende aanbestedingen);
• 3) de versnelling en versterking van innovatie in Europese innovatie-ecosystemen in de hele EU zal de totstandbrenging van regionale innovatiezones ondersteunen en de lidstaten en regio's helpen financiële middelen ter beschikking te stellen voor concrete interregionale innovatieprojecten. Tegelijkertijd worden lidstaten ondersteund bij het bevorderen van innovatie in alle regio's, door middel van een geïntegreerde inzet van het cohesiebeleid en de instrumenten van Horizon Europa;
• 4) het stimuleren, aantrekken en behouden van talent op deeptech-gebied zal zorgen voor een doorlopende aanvoer en doorstroming van onmisbaar talent op deeptech-gebied in en naar de EU door middel van een reeks initiatieven, waaronder een regeling voor innovatiestages voor start-ups en scale-ups, een EU-talentenpool om start-ups en innovatieve bedrijven te helpen bij het vinden van talenten buiten de EU, een regeling voor vrouwelijk ondernemerschap en leiderschap, alsook een baanbrekend initiatief op het gebied van aandelenopties voor werknemers van start-ups;
• 5) de verbetering van instrumenten voor beleidsontwikkeling vormt een sleutelelement bij de ontwikkeling en het gebruik van robuuste, vergelijkbare gegevensreeksen en gemeenschappelijke definities (start-ups, scale-ups) die als input kunnen dienen voor beleid op alle niveaus en in de hele EU, en zal zorgen voor een betere beleidscoördinatie op Europees niveau via het forum van de Europese Innovatieraad.

De nieuwe Europese innovatieagenda heeft tot doel de ontwikkeling en opschaling van innovatie in de hele Unie te versnellen door middel van een samenhangende reeks maatregelen.

Meer informatie

Persbericht Europese Commissie
ECER-bericht: Rapport Europese Rekenkamer stelt dat grotere betrokkenheid lidstaten is vereist om innovatiekloof in de EU te dichten (26 juni 2022)
ECER-dossier: Onderzoek en technologie