Europese Commissie presenteert EU-scorebord voor justitie 2023

Achtergrond

Het EU-scorebord voor justitie, dat in 2013 van start is gegaan, wordt door de Commissie gebruikt om toezicht te houden op de justitiële hervormingen in de lidstaten en is één van de instrumenten in het EU-instrumentarium voor de rechtsstaat. Het scorebord richt zich op de drie belangrijkste elementen van een doeltreffend rechtsstelsel:

• Efficiëntie: indicatoren voor de duur van procedures, het afhandelingspercentage en het aantal aanhangige zaken;
• Kwaliteit: indicatoren over toegankelijkheid (zoals rechtsbijstand en gerechtskosten), opleiding, budget en salarissen van rechters en openbare aanklagers, personeelszaken en digitalisering;
• Onafhankelijkheid: indicatoren over de perceptie van justitiële onafhankelijkheid bij het grote publiek en bedrijven, en over waarborgen met betrekking tot rechters en het functioneren van nationale openbare ministeries.

Net als de vorige edities bevat de editie van 2023 gegevens uit twee Eurobarometer-enquêtes over hoe het publiek en het bedrijfsleven de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in elke lidstaat ervaren.

Belangrijkste bevindingen van het EU-scorebord voor justitie 2023

• Er zijn nog steeds problemen met de perceptie van de onafhankelijkheid van justitie: Uit een Eurobarometer-enquête onder het grote publiek blijkt dat de perceptie van het grote publiek van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht sinds 2016 in 15 lidstaten is verbeterd. Vergeleken met vorig jaar is de perceptie in 12 lidstaten verbeterd en tegelijkertijd in 12 lidstaten gedaald of stabiel gebleven. In een paar lidstaten blijft de perceptie van onafhankelijkheid bijzonder laag. Uit een andere Eurobarometer-enquête blijkt dat de perceptie van onafhankelijkheid onder bedrijven in 12 lidstaten is verbeterd ten opzichte van 2016. In vergelijking met vorig jaar is de onafhankelijkheidsperceptie van bedrijven echter in 13 lidstaten gedaald.
• Inzicht in de strijd tegen corruptie: in 12 lidstaten worden omkopingszaken voor de strafrechter binnen een jaar afgehandeld, terwijl in de overige 5 lidstaten, waarover gegevens beschikbaar zijn, de procedure tot ongeveer 4 jaar kan duren. Het scorebord voor 2023 geeft ook een vergelijkend overzicht van de bevoegdheden en benoemingen van de gespecialiseerde instanties die zich bezighouden met de preventie van corruptie. Het geeft ook een eerste overzicht van de politie- en vervolgingsinstanties die gespecialiseerd zijn in corruptiebestrijding, en van de benoemingsprocedures voor de hoofden van de parketten die gespecialiseerd zijn in corruptiebestrijding.
• De digitalisering van justitie kan nog verder worden verbeterd: Slechts acht lidstaten hebben procedurevoorschriften die het gebruik van communicatie op afstand en de toelaatbaarheid van bewijsmateriaal uitsluitend in digitale vorm volledig of grotendeels toestaan. In 19 lidstaten is dit slechts in een beperkt aantal situaties mogelijk, bijvoorbeeld voor bepaalde gebruikers van de rechtbank (bv. partijen), maar niet voor alle gebruikers (gerechtsdeskundigen). Bovendien blijkt uit de bevindingen van dit jaar dat de rechtbanken en het openbaar ministerie in de lidstaten, op twee uitzonderingen na, nog steeds niet ten volle gebruik maken van digitale technologie voor zover hun procedureregels dat toestaan.
• Mensen die het risico lopen gediscrimineerd te worden, ouderen en slachtoffers van gender-gerelateerd en huiselijk geweld hebben in verschillende mate toegang tot de rechter: 17 lidstaten verstrekken informatie over de rechten van personen die het risico lopen gediscrimineerd te worden en 22 lidstaten bieden gemakkelijke fysieke toegang tot gerechtsgebouwen. Daarnaast hebben negen lidstaten stappen ondernomen om rechtsbijstand toegankelijker te maken voor ouderen. Wat slachtoffers van gender-gerelateerd en huiselijk geweld betreft, zijn in 12 lidstaten alle in kaart gebrachte waarborgen aanwezig, waaronder onlinetoegang tot specifieke informatie die relevant is voor deze groep, speciale bescherming voor slachtoffers en getuigen, ondersteuning tijdens gerechtelijke procedures door niet-gouvernementele organisaties of instanties voor gelijke behandeling. Bijna een kwart van de lidstaten biedt echter geen online toegang tot relevante informatie over gender-gerelateerd geweld en de rechten van slachtoffers.

Volgende stappen

De informatie in het EU-scorebord voor justitie draagt onder meer bij aan het toezicht in het kader van het Europees semester en de jaarlijkse rechtsstaatcyclus. De bevindingen zullen worden verwerkt in het rechtsstaatverslag van de Commissie voor 2023.

Meer informatie:

• Persbericht van de Europese Commissie (EN)
• ECER-dossier – Rechtsstaat in de EU