Europese Commissie presenteert gemeenschappelijk uitvoeringsplan voor Asiel- en Migratiepact
Nieuwsbericht | 21-06-2024
Achtergrond
Op 14 mei 2024 stemde de Raad in met het asiel- en migratiepact (zie daarover dit ECER bericht). De Raad gaf daarmee groen licht voor negen nieuwe EU-verordeningen en één nieuwe EU-richtlijn die het Europese asiel- en migratiebeleid moeten gaan hervormen. De instemming van de Raad had tot gevolg dat de verordeningen en de richtlijn definitief waren aangenomen.
De Europese Commissie presenteerde het asiel- en migratiepact in september 2020. Op 10 april 2024 gaf het Europees Parlement haar goedkeuring aan het asiel- en migratiepact (zie daarover dit ECER bericht). Het doel van het asiel- en migratiepact is het bieden van duurzame, langetermijnoplossingen voor de omgang met migratie binnen de Unie. Het pact beoogt een eerlijke en effectieve aanpak te bewerkstelligen, gebaseerd op een juridisch kader van solidariteit en gedeelde verantwoordelijkheid tussen de lidstaten. De rechtsinstrumenten die onder het pact vallen zijn op 11 juni 2024 in werking getreden en zullen met ingang van 12 juni 2026 van toepassing zijn. De EU-verordening inzake hervestiging en toelating op humanitaire gronden is daarentegen nu al van toepassing.
De komende twee jaar zullen worden gebruikt om de omvangrijke en complexe rechtsinstrumenten om te zetten in een operationele realiteit. De Commissie zal de lidstaten bij elke stap bijstaan. In die context heeft de Europese Commissie op 12 juni 2024 een gemeenschappelijk uitvoeringsplan gepresenteerd, waarin de belangrijkste mijlpalen voor de lidstaten zijn opgenomen.
Gemeenschappelijk uitvoeringsplan
Het gemeenschappelijk uitvoeringsplan is voorzien van een format voor de nationale implementatieplannen waarin het juridische, technische en operationele werk wordt onderverdeeld in tien bouwstenen, die handvatten moeten bieden bij de praktische implementatie. Het gaat om de volgende bouwstenen:
(1) Allereerst dient het op basis van de herziene Eurodacverordening vernieuwde Eurodacsysteem ondersteuning te bieden bij de verdeling van verantwoordelijkheden van lidstaten en het monitoren van verplaatsingen van asielzoekers binnen de Unie. Dit informatiesysteem slaat data van asielzoekers op en verwerkt die data.
(2) De screeningsverordening, de verordening consistentiewijzigingen met betrekking tot screening, de verordening asielprocedures en de verordening terugkeergrensprocedure worden samengevoegd in een geharmoniseerde aanpak om irreguliere aankomsten van migranten aan de externe grenzen van de Unie te stroomlijnen en een snelle, efficiënte procedure voor asiel en terugkeer te realiseren met sterke waarborgen binnen dat proces. Alle irreguliere migranten worden geregistreerd en gescreend op hun identiteit, veiligheidsrisico, kwetsbaarheid en gezondheid. In een tweede stadium wordt vervolgens de verplichte grensprocedure gevolgd voor degenen die geen internationale bescherming behoeven te krijgen of die een veiligheidsrisico vormen.
(3) Met de richtlijn opvangvoorzieningen wordt beoogd te zorgen voor een toereikende levensstandaard voor asielaanvragers in verhouding tot hun behoeften. Zo wordt de toegang tot de arbeidsmarkt voor aanvragers van internationale bescherming versneld van negen naar zes maanden en wordt er gezorgd voor lichamelijke en geestelijke gezondheidszorg en meer bescherming voor gezinnen, kinderen en kwetsbare aanvragers. Daarnaast worden er nieuwe instrumenten geïntroduceerd waarmee lidstaten het opvangsysteem efficiënter kunnen maken en secundaire stromen kunnen helpen voorkomen. Een voorbeeld hiervan is de mogelijkheid voor lidstaten om asielzoekers toe te wijzen aan specifieke plaatsen, waardoor het verstrekken van materiele opvangvoorzieningen afhankelijk wordt van het daadwerkelijk verblijf op de toegewezen plek.
(4) Daarnaast is het doel om eerlijke, efficiënte en convergente asielprocedures te realiseren. Met behulp van de verordening asielprocedures en de verordening asielnormen wordt de beoordeling en besluitvormingsprocedure van individuele asielaanvragen gestroomlijnd en worden de rechten en waarborgen voor aanvragers beschermd.
(5) De terugkeerprocedures moeten tevens met dit pact efficiënt en eerlijk plaatsvinden. De EU Return Coordinator zal een belangrijke rol aannemen in dit proces, middels het gebruik van onder andere verbeterde gezamenlijke vluchtenplanning, ondersteuning van Frontex en uitwisseling van ervaringen over gezamenlijke uitgifte van negatieve asielbesluiten.
(6) Met de verordening asiel- en migratiebeheer wordt daarnaast beoogd een gevoel van verantwoordelijkheid en solidariteit binnen de Unie te bevorderen. Er dient een evenwichtige verdeling van de verantwoordelijkheden te zijn tussen de lidstaten en de prikkels van secundaire bewegingen dienen verminderd te worden. Bovendien worden nieuwe regels geïntroduceerd waarmee misbruik van het systeem voorkomen moet worden. Een voorbeeld hiervan is de verplichting voor aanvragers om een aanvraag in te dienen in de lidstaat van eerste binnenkomst.
(7) Solidariteit is één van de uitgangspunten van het pact. Hiermee heeft de Unie een permanent, juridisch-bindend, maar flexibel solidariteitsmechanisme om te verzekeren dat geen lidstaat er alleen voor staat wanneer zij onder druk staat.
(8) Daarnaast wordt met de verordening crisis- en overmachtsituaties ook ingezet op crisismanagement. Hiermee wil de Unie veerkracht opbouwen om snel en adequaat te kunnen handelen in crisissituaties.
(9) Er wordt met nadruk toegezien op de grondrechten van asielzoekers en kwetsbare personen, hoewel de doeltreffendheid van de procedures in stand blijft.
(10) Ook wordt met de verordening hervestiging en toelating op humanitaire gronden meer ingezet op hervestiging, integratie en inclusie. De inspanningen van de lidstaten voor de integratie en inclusie van migranten blijven immers onontbeerlijk voor een succesvol migratie- en asielbeleid.
Met deze tien vuistregels wil de Commissie migratie in de Unie eerlijker en efficiënter organiseren. Samen met de lidstaten volgt zij een tweestapsaanpak, waarbij de wetgevende werkzaamheden op Unieniveau worden gecombineerd met operationele activiteiten, met name in de externe dimensie van migratie. Dit gebeurt bijvoorbeeld via intensivering van samenwerkingen met niet-EU-landen. De drie belangrijkste doelen op dat vlak zijn de strijd tegen migrantensmokkel, doeltreffende terugkeer en overname en re-integratie.
Vervolgstappen
Het gemeenschappelijke uitvoeringsplan wordt aan de lidstaten gepresenteerd tijdens de Raad Binnenlandse Zaken. Lidstaten dienen naar aanleiding daarvan hun nationale implementatieplan op te zetten, wat uiterlijk in december 2024 afgerond moet zijn. Lidstaten kunnen gebruik maken van verschillende vormen van ondersteuning. Zo bieden de Commissie en de EU-agentschappen operationele, technische en financiële steun, maar zijn er ook speciale ondersteuningsteams die de Commissie zelf heeft opgezet.
De Commissie zal de voortgang van de uitvoering van het pact nauwlettend volgen en regelmatig verslag uitbrengen aan het Europees Parlement en de Raad.
Meer informatie:
