Europese Commissie publiceert Mededeling over de uitkomsten van de dialogen voor een schone transitie

De Europese Commissie publiceerde de mededeling over de schone transitie dialogen op 10 april 2024. Ook bracht de Commissie een factsheet uit. De mededeling (COM(2024) 163) (EN) maakt de balans op van een reeks dialogen over het omvormen van Europa tot een schone, hulpbronnenefficiënte, eerlijke en concurrerende economie (de dialogen voor een schone transitie). Commissievoorzitter Von der Leyen kondigde de dialogen voor een schone transitie aan in haar toespraak over de Staat van de Unie van 2023 (zie ook dit ECER-bericht). In de dialogen wordt met het Europese bedrijfsleven en Europese sociale partners overlegd over de vraag hoe de uitvoering van de Europese Green Deal kan worden versterkt om bij te dragen aan een versterkte industriële aanpak. De inventarisatie van de dialogen zal worden meegenomen in de besprekingen van de EU-leiders tijdens de eerstvolgende vergadering van de Europese Raad over de vervolgstappen in de schone transitie van Europa.

Tot dusver hebben er negen dialogen voor een schone transitie plaatsgevonden. Het bedrijfsleven en de sociale partners geven aan vastbesloten te zijn om vorm en uitvoering te geven aan de Green Deal. De sociale partners benadrukten het belang van het waarborgen van de sociale rechtvaardigheid van de transitie, van het creëren van hoogwaardige banen en van een sterkere en structurele sociale dialoog. De dialogen waren gericht op waterstof, energie-intensieve industrieën, schone technologie, energie-infrastructuur, kritieke grondstoffen, bosgebaseerde bio-economie, steden, schone mobiliteit en staal.

Een versterkte industriële aanpak: bouwstenen en belangrijkste elementen
De mededeling wijst op een aantal belangrijke bouwstenen die tijdens de dialogen zijn geïdentificeerd en die kunnen dienen om een versterkte industriële aanpak voor de verwezenlijking van de Europese Green Deal te onderbouwen. Daarvoor zijn nodig: een doeltreffend en vereenvoudigd regelgevingskader voor bedrijven om de transitie te verwezenlijken, maatregelen op het gebied van energieprijzen, moderne infrastructuur, eenvoudigere toegang tot financiering, en een sterkere eengemaakte markt in een wereldwijd concurrerende omgeving. De Commissie geeft aan te blijven samenwerken met het bedrijfsleven en de sociale partners via de dialogen voor een schone transitie, en in debat met de Raad en het Europees Parlement.

Belangrijkste factoren die moeten worden aangepakt betreffen:

Doeltreffende uitvoering en vereenvoudiging
De EU heeft het beleids- en regelgevingskader tot stand gebracht om de doelstellingen voor 2030 te halen en Europa op schema te houden om tegen 2050 klimaatneutraal te zijn en een duurzame economie te hebben. De Commissie zal aanvullende richtsnoeren verschaffen om het bedrijfsleven en de lidstaten te ondersteunen bij de toepassing van de EU-regelgeving en sterker de nadruk leggen op lastenverlichting. De Commissie zal op een platform een reeks kernindicatoren publiceren waarmee de voortgang van de groene transitie, het concurrentievermogen van de EU-economie en de sociale transitie kan worden gemonitord en gemeten. De Commissie zal het bedrijfsleven helpen werknemers te voorzien van de benodigde vaardigheden voor de transitie, en blijven samenwerken met steden en regionale en lokale overheden.

Betaalbare en schone energie
De lidstaten zouden het geactualiseerde rechtskader, met name de  richtlijn hernieuwbare energie , vol moeten benutten om te zorgen dat de schone transitie ten goede komt aan het bedrijfsleven en de burgers. Deelnemers aan de dialogen benadrukten dat het veiligstellen van de voorziening van ruim voldoende betaalbare koolstofvrije en koolstofarme energie een essentiële voorwaarde is om de economie van de EU sneller koolstofvrij te maken en het concurrentievermogen van het Europese bedrijfsleven en industrieën te behouden. Sommige sectoren hebben aangedrongen op aanvullende innovatieve overgangsmaatregelen voor energievoorziening tegen lagere prijzen en zekerheid voor energieproducenten in de vorm van langdurige afname. De industrie pleitte ook voor tot de oprichting van industriële clusters om de grootste productiefaciliteiten te verbinden met bijvoorbeeld installaties voor koolstofvrije en koolstofarme energieopwekking. Deelnemers aan de dialogen riepen de lidstaten op de hoogte van belastingen en heffingen op energie opnieuw te bezien. Onder meer in overeenstemming met het voorstel van de Commissie voor de herziening van de energiebelastingrichtlijn moeten lidstaten maatregelen  treffen om subsidies voor fossiele brandstoffen af te schaffen.

Moderne infrastructuur
De Commissie, lidstaten, lokale en regionale autoriteiten, netwerkexploitanten, de industrie, regelgevers en financiële instellingen moeten hun werkzaamheden voor de ontwikkeling van infrastructuur voor de transitie naar schone energie beter op elkaar afstemmen. De Commissie zal bestaande werkvormen aanpassen om te voorzien in een platform voor regelmatig en rechtstreeks contact met alle belangrijke actoren, waarbij de nadruk ligt op concrete infrastructuurprojecten. De veerkrachtvereisten in aanbestedingen en veilingen moeten helpen vraag te creëren naar in de EU gemaakte apparatuur en onderdelen die aan de hoge normen voldoen. De Commissie zal overwegen de industrie te ondersteunen bij de ontwikkeling van normen voor kabels, pijpleidingen en technologieën voor de ontwikkeling van het energienet.

Vrijmaken van financiering voor de transitie
Er zijn nog onvoldoende particuliere investeringen aangetrokken. De particuliere sector blijft een leidende rol spelen bij de inzet van investeringen voor de schone transitie. Deelnemers aan de dialogen benadrukten dat de kosten van het aantrekken van kapitaal moeten worden verlaagd, dat de financieringsmogelijkheden voor bedrijven moeten worden gediversifieerd, dat nieuwe innovatieve financiële instrumenten moeten worden voorgesteld en dat grensoverschrijdende investeringen moeten worden vergemakkelijkt. Een solide EU-begroting is nodig om hoogwaardigere investeringen te realiseren. Inzet van innovatieve manieren om overheidsmiddelen voor het aantrekken van particuliere investeringen en inzet van de voorgestelde eigen middelen op basis van het ETS (EU-emissiehandelssysteem) moeten worden bekeken. Er is behoefte aan meer coördinatie van de financiering op EU-niveau om schaalvoordelen te creëren, de middelen efficiënter toe te wijzen en de EU-interne markt te benutten. De Europese instellingen moeten nauwer samenwerken met de institutionele actoren om particuliere financiering aan te trekken. De politieke samenwerking en dialoog met de Europese Investeringsbank (EIB), de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (EBWO), internationale financiële instellingen en particuliere banken moet versterkt. Het gebruik van extra inkomsten uit het EU-emissiehandelssysteem , het platform voor strategische technologieën voor Europa en regelingen voor veilingen als dienst, bijvoorbeeld in het kader van de Europese waterstofbank , zijn goede voorbeelden van financieringsinstrumenten voor de transitie. Deelnemers aan de dialogen wezen op de discrepantie tussen hoge initiële investeringskosten voor de ontwikkeling van infrastructuur en de beschikbare middelen.

Gebruik van de schone EU interne markt in een mondiaal concurrerende omgeving
De EU interne markt biedt schaalvoordelen biedt en legt de lat, ook buiten Europa, hoog. Naar aanleiding van de positieve resultaten van de gezamenlijke aankoop van gas (zie ook dit ECER-bericht) zal de Commissie overwegen de vraag te bundelen, gezamenlijk andere strategische grondstoffen aan te kopen en een proefproject op te zetten voor de gezamenlijke aankoop van kritieke grondstoffen. De Commissie en lidstaten moeten volop gebruikmaken van de beleidsinstrumenten tegen oneerlijke mondiale concurrentie om een gelijk speelveld te waarborgen, zowel op de interne markt als op de wereldmarkt. De uitvoering van het mechanisme voor koolstofgrenscorrectie (CBAM, zie ook dit ECER-bericht) en een bredere toepassing van mondiale koolstofbeprijzing door versterkte diplomatieke inspanningen zijn belangrijk.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier : Klimaat en Milieu
ECER-dossier : Energie