Europese Rekenkamer: Commissie kan toezicht op toepassing EU-recht versterken

Dit heeft de Europese Rekenkamer vastgesteld in het rapport Putting EU law into practice: The European Commission’s oversight responsibilities under Article 17(1) of the Treaty on European Union.

De Europese Rekenkamer (ERK) heeft in antwoord op een verzoek van het Europees Parlement een landschapsevaluatie  (landscape review) uitgevoerd van het toezicht door de Commissie op de naleving van EU-maatregelen door de lidstaten. De Europese Commissie heeft als ‘hoedster van de Verdragen’ op grond van artikel 17, eerste lid EU-Verdrag, de taak om toezicht te houden op de toepassing van het EU-recht door de lidstaten. De toezichtactiviteiten van de Commissie zijn gericht op het beheersen van het risico van mogelijke schendingen van het EU-recht door lidstaten die kunnen leiden tot formele inbreukprocedures.

De evaluatie door de ERK heeft betrekking op EU-regels op verschillende beleidsterreinen die de lidstaten moeten toepassen en de toezichtactiviteiten van de van de Commissie daarop. Het betreft nadrukkelijk geen controle door de ERK, maar een overzicht en een analyse op basis van gepubliceerde informatie en informatie die openbaar is gemaakt in overleg met de betrokken deelnemers aan het onderzoek.

De ERK heeft in haar evaluatie onder meer onderzocht welke kenmerken van het juridische EU-landschap problemen voor het toezicht door de Commissie veroorzaken. Daarnaast heeft het gekeken naar de doelstellingen, prioriteiten en middelen van de Commissie voor haar toezichtactiviteiten en naar de belangrijkste processen om mogelijke inbreuken van lidstaten op het EU-recht te voorkomen, op te sporen en te corrigeren.

De ERK stelt vast dat de Commissie te maken heeft met een complex juridisch landschap op zowel EU-niveau als dat van de lidstaten. Factoren die van invloed zijn op het risico van inbreuken en die het toezicht op de toepassing van het EU-recht uitdagend maken, zijn met name gelegen in de omvang van het te controleren EU-acquis en de complexiteit van veel rechtsinstrumenten, de specifieke kenmerken van beleidsgebieden, zoals de beschikbaarheid van EU-middelen en alternatieven voor de inbreukprocedure. Daarnaast zijn bepaalde kenmerken van de wetgevings- en toezichtregelingen van de lidstaten, waaronder de duur van de wetgevingsprocedure, de omzettingsvoorkeuren en de administratieve capaciteit debet aan de complexiteit.

In de landschapsevaluatie beschrijft de ERK hoe de Commissie deze uitdagingen erkent en daarop reageert: Dit doet zij door

• de vaststelling van prioriteiten voor de handhaving en benchmarks voor de behandeling van klachten van burgers en vermoedelijke inbreuken;
• haar toezicht per beleidsterrein te organiseren en te verankeren in de bredere agenda voor betere regelgeving;
• systematische controle van de omzetting van EU-regelgeving en mede naar aanleiding van klachten van burgers onderzoeken uit te voeren om vermoedelijke gevallen van niet-naleving op te sporen;  
• de samenwerking en informatie-uitwisseling met de lidstaten door middel van een reeks instrumenten ter bevordering van de naleving;
• rechtstreeks met belanghebbenden te communiceren en publiekelijk verslag uitbrengen over haar toezichtactiviteiten met behulp van een breed scala aan middelen, waaronder een daaraan gewijd jaarverslag.

In haar conclusie zet de ERK uiteen hoe de Commissie de resterende uitdagingen in verband met haar toezichtverantwoordelijkheden zou kunnen aanpakken. Zij meent dat de Commissie haar toezichtfunctie verder kan versterken door onder andere haar aanpak voor betere regelgeving ook toe te passen op haar handhavingsbeleid, een inventarisatie te maken van de doelmatigheid, efficiëntie en effectiviteit van haar toezichtactiviteiten, een vanuit de Commissiediensten gecoördineerde aanpak om de EU-begroting te gebruiken om ervoor te zorgen dat de lidstaten het EU-recht toepassen, het uitwisselen van kennis en expertise met de lidstaten, het bevorderen van de naleving op een wijze die beter is afgestemd op de behoeften van de afzonderlijke lidstaten en consistenter is voor alle beleidsterreinen; het ontwikkelen van vastgestelde handhavingsprioriteiten en benchmarks voor de behandeling van zaken tot een algemeen kader voor het beheer van toezichtactiviteiten en tot slot het verstrekken van meer geaggregeerde informatie en analyse voor belanghebbenden in haar jaarverslag over de behandeling van zaken, met inbegrip van de duur van zaken en de redenen waarom zaken worden afgesloten.