Europese Rekenkamer publiceert verslag over transparantie van aan ngo’s toegekende financiering

Het gaat om het op 7 april 2025 door de Europese Rekenkamer (ERK) gepubliceerde Speciaal verslag 11/2025: Transparantie van aan ngo’s toegekende EU-financiering – Ondanks vooruitgang nog steeds geen betrouwbaar overzicht.

De ERK geeft in het nieuwe verslag aan dat de EU-financiering voor niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) onvoldoende transparant is. Ondanks verbeteringen blijft de informatie over EU-financiering die wordt verstrekt aan ngo’s die betrokken zijn bij het interne beleid van de EU, onnauwkeurig en onvolledig. De Europese Commissie heeft volgens het verslag bepaalde door de EU gefinancierde belangenbehartigingsactiviteiten (bijvoorbeeld lobbying) niet naar behoren openbaar gemaakt. Verder wordt er niet actief gecontroleerd of de gefinancierde ngo’s de EU-waarden respecteren, waardoor de reputatie van de EU schade kan oplopen.

Niet-gouvernementele en andere maatschappelijke organisaties zorgen voor een grotere deelname van burgers aan de democratische beleidsvorming van de EU door een transparante en permanente dialoog te voeren. Om publieke besluitvormers ter verantwoording te roepen, moeten burgers niet alleen weten aan wie en met welk doel EU-middelen worden toegekend, maar ook hoe deze zijn gebruikt en of de ontvangers ervan de EU-waarden respecteren. Sinds Qatargate in 2022 is de publieke belangstelling voor betere transparantievereisten voor ngo’s toegenomen.

Tussen 2021 en 2023 ontvingen ngo’s 7,4 miljard euro voor de belangrijkste interne beleidsterreinen van de EU, zoals cohesie, onderzoek, migratie en milieu. Daarvan werd 4,8 miljard euro door de Commissie en 2,6 miljard euro door de lidstaten gefinancierd. De auditors van de ERK merken op dat deze cijfers met enig voorbehoud moeten worden geïnterpreteerd omdat er namelijk geen betrouwbaar overzicht is van het EU-geld dat naar ngo’s gaat. Ook wordt de informatie op een gefragmenteerde manier gepubliceerd. Dit belemmert de transparantie, bemoeilijkt onderzoek naar de vraag of EU-middelen te veel geconcentreerd zijn op een klein aantal ngo’s, en beperkt het inzicht in de rol van ngo’s in het EU-beleid.

Hoewel de Commissie vooruitgang heeft geboekt bij het verzamelen van informatie over EU-financiering aan ngo’s, zijn er volgens het verslag nog steeds tekortkomingen in de manier waarop die informatie openbaar wordt gemaakt. Ook monitoren of rapporteren de lidstaten niet over de EU-financiering die aan ngo’s wordt toegekend. Ook met de verwachte verbetering van de regelgeving zullen zij niet verplicht zijn om over betalingen te rapporteren.

De definitie van wat een ngo is, verschilt per EU-land en is zelden in nationale wetgeving vastgelegd. In 2024 definieerde de EU een ngo in wezen als een van de overheid onafhankelijke organisatie zonder winstoogmerk. Op basis van die definitie alleen kunnen ngo’s niet correct worden geclassificeerd in het financiële transparantiesysteem van de EU. Dit komt doordat entiteiten zichzelf als ngo verklaren en de Commissie belangrijke aspecten van hun status niet controleert. Denk hierbij aan de vraag of een regering aanzienlijke invloed uitoefent op hun bestuursorganen en of een ngo de commerciële belangen van haar leden nastreeft.

De Commissie heeft volgens het verslag de informatie die zij had over de belangenbehartigingsactiviteiten van ngo’s die met EU-subsidies werden gefinancierd, niet naar behoren openbaar gemaakt. Ook vaardigde de Commissie pas tijdens de controle richtsnoeren uit waarin staat dat subsidieovereenkomsten ontvangers niet mogen verplichten om te lobbyen bij EU-instellingen. Bovendien zoeken beheerders van EU-fondsen niet proactief naar mogelijke schendingen door ngo’s van EU-waarden, zoals de rechtsstaat en mensenrechten, maar vertrouwen daarbij voornamelijk op eigen verklaringen. Verder ontbreken controles op financieringsbronnen. Dergelijke controles zouden volgens het verslag nuttige informatie kunnen verschaffen over wie er achter ngo’s staat.

Meer informatie:
Nieuwsbericht Europese Rekenkamer
ECER-dossier: Ontwikkelingssamenwerking