Nieuw Schengeninformatiesysteem in werking getreden

Het Schengeninformatiesysteem (SIS) is het grootste informatie-uitwisselingssysteem voor veiligheid en grensbeheer in Europa (zie hier meer informatie over SIS op website van de Commissie). Het verstrekt informatie over gezochte of vermiste personen, onderdanen van derde landen die geen wettelijk recht op verblijf in de Unie hebben en verloren of gestolen voorwerpen (bijvoorbeeld auto's, vuurwapens, boten en identiteitsdocumenten).
Samen met het inreis-/uitreissysteem (EES) en het Europees reisinformatie- en vergunningssysteem (ETIAS) zal het SIS deel uitmaken van de interoperabiliteitsarchitectuur. Momenteel is het vernieuwde SIS operationeel in 30 landen in heel Europa (26 EU-lidstaten en de met Schengen geassocieerde landen). Cyprus zal in zomer 2023 op het SIS worden aangesloten.

Het vernieuwde SIS wordt uitgebreid met nieuwe categorieën signaleringen, biometrische gegevens zoals handpalmafdrukken, vingerafdrukken en DNA-gegevens voor vermiste personen, en aanvullende instrumenten voor de bestrijding van criminaliteit en terrorisme. Door de upgrade worden ook preventieve signaleringen mogelijk om kwetsbare personen te beschermen en illegale migratie te ontmoedigen. De upgrades zijn bedoeld om de nationale autoriteiten vollediger en betrouwbaarder informatie te verstrekken om de veiligheid en het grensbeheer in Europa te verbeteren.

Achtergrond
Het SIS werd in 1995 opgericht na de afschaffing van de controles aan de binnengrenzen van de EU. De evaluatie van SIS in 2016 bevestigde het succes van het systeem maar stelde ook mogelijkheden voor verbetering vast. De Europese Commissie heeft in december 2016 drie voorstellen ingediend ter versterking van de samenwerking tussen de lidstaten die gebruik maken van het SIS. In juni 2018 bereikten de medewetgevers, het Europees Parlement en de Raad een politiek akkoord over alle drie de voorstellen. De drie overeengekomen verordeningen (hier (EU-Verordening nr. 2018/1860), hier (2018/1861) en hier (2018/1862) beschikbaar) zijn op in november 2018 aangenomen.

De juridische en technische voorbereidingen voor de invoering van het nieuwe SIS zijn in 2019 begonnen en duurden tot 2021. In 2022 werden de nationale en centrale systemen grondig gecontroleerd in nauwe samenwerking tussen eu-LISA (het EU-agentschap dat belast is met de werking van het centrale bevoegde SIS) en de lidstaten (die belast zijn met de nationale componenten van het SIS). De wettelijke voorwaarden voor de ingebruikneming zijn in januari 2023 vervuld en op 31 januari 2023 heeft de Commissie het besluit tot ingebruikneming bekendgemaakt.

Verbeteringen SIS
De verbeterde functies betreffen onder meer:

- Betere informatie-uitwisseling en samenwerking: met bijvoorbeeld nieuwe categorieën signaleringen en meer via het SIS te delen gegevens, kunnen nationale autoriteiten over meer en betrouwbaardere informatie beschikken;
- Nieuwe mogelijkheden om personen op te sporen en te identificeren en versterking van controles aan de buitengrenzen, bijvoorbeeld via foto’s, vinger- en handpalmafdrukken;
-Extra instrumenten voor de bestrijding van criminaliteit en terrorisme, bijvoorbeeld doordat identificatiedocumenten en informatie over de auto die verdachten gebruiken kunnen worden opgeslagen in het SIS;
-Extra instrumenten om vermiste en kwetsbare personen te beschermen, bijvoorbeeld kinderen die risico lopen te worden ontvoerd als preventieve signalering op nemen;
-Aanvullende instrumenten om illegale migratie te vorkomen en te ontmoedigen, bijvoorbeeld doordat terugkeerbesluiten deel uitmaken van de informatie die in het SIS wordt gedeeld;
-Intensiever gebruik van het SIS door EU-agentschappen zoals Europol en Frontex.

Het SIS stelt strenge eisen aan de kwaliteit en de bescherming van de gegevens. Het systeem bevat alleen gegevens over personen en voorwerpen die worden gezocht in EU-landen en met Schengen geassocieerde landen. De nationale autoriteiten zien toe op de toepassing van de gegevensbeschermingsregels in hun respectieve landen, terwijl de Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming (EDPS) controleert hoe de gegevensbeschermingsregels worden toegepast in het centrale systeem dat door eu-LISA wordt beheerd.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Uitbreiding EU
ECER-dossier: Justitie en Binnenlandse Zaken- grenscontrole
ECER-bericht: EU zet laatste stap voor het opzetten van het EU-reisvergunningssysteem ETIAS (11 augustus 2021)