Verslag van de Commissie over de rechtsstaat in de EU
Nieuwsbericht | 01-10-2020
Rechtstaatmechanisme
Het verslag van de Commissie over de rechtsstaat in de EU maakt onderdeel uit van de nieuwe jaarlijkse cyclus voor de rechtstaat – het rechtsstaatmechanisme. Het doel van het rechtsmechanisme is om het inzicht in belangrijke rechtsstatelijke ontwikkelingen te verbeteren, de problemen op het gebied van de rechtsstaat in kaart te brengen en oplossingen te vinden voor deze rechtsstatelijke problemen (lees meer over het rechtsstaatmechanisme in het ECER-dossier over dit onderwerp).
Algemene observaties
Het eerste jaarverslag over de rechtsstaat heeft betrekking op vier belangrijke pijlers. De eerste pijler ziet op de nationale rechtsstelsels. In het verslag concludeert de Commissie dat de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht in een aantal lidstaten een punt van zorg blijft. Daarnaast benadrukt de Commissie dat het aanpassen van de rechtsstelsels aan het digitale tijdperk een uitdaging voor de lidstaten vormt.
De tweede pijler ziet op de kaders voor corruptiebestrijding. In dit verband concludeert de Commissie dat de doeltreffendheid van strafrechtelijke onderzoeken, vervolging en de berechting van corruptiezaken in verscheidende lidstaten nog steeds zorgelijk is. Ook verwelkomt de Commissie de initiatieven van een aantal lidstaten om de capaciteit van het strafrechtssysteem voor de bestrijding van corruptie te versterken.
De derde pijler ziet op de vrijheid en de pluriformiteit van de media. De Commissie concludeert dat journalisten en andere personen die in de media werkzaam zijn in een aantal lidstaten geconfronteerd worden met bedreigingen en aanvallen in verband met hun werk, maar dat journalisten tegelijkertijd in andere lidstaten worden ondersteund en beschermd door nieuwe maatregelen van de overheden.
De vierde pijler ziet op de institutionele controles en waarborgen, met name het democratisch toezicht op de macht die overheidsinstanties uitoefenen. In dit verband spreekt de Commissie haar zorgen uit over buitensporig gebruik van versnelde wetgeving en noodwetgeving in een aantal lidstaten.
Tenslotte benadrukt de Commissie dat zij het toezicht op de noodmaatregelen in het kader van het coronavirus blijft voortzetten.
Nederland
De Europese Commissie is, op enkele aandachtspunten na, positief gesteld over de rechtsstaat in Nederland. De Commissie concludeert dat het Nederlandse rechtssysteem onafhankelijk is, kwalitatief van hoog niveau en efficiënt.
Daarnaast stelt de Commissie vast dat er een sterke integriteitscultuur binnen het openbaar bestuur aanwezig is. De Commissie verwelkomt in dit verband de versterking van het kader voor het opsporen, onderzoeken en vervolgen van corruptie, onder meer door een evaluatie van de Klokkenluidersregeling. Toch heeft de Commissie ook punten van kritiek. Het integriteitskader ten aanzien van personen die belast zijn met de hoogste uitvoerende taken en wetshandhavingsinstanties moet worden verbeterd. Verder uit de Commissie haar zorgen over het lobbyen in de politiek en de transparantie van de financiering van politieke partijen.
Met betrekking tot de pluriformiteit van de media acht de Commissie het positief dat de Nederlandse overheid journalisten ondersteunt door middel van de toekenning van subsidies. Daarnaast is de nauwe samenwerking tussen journalistenverenigingen, de politie en het openbaar ministerie een goede manier om journalisten te beschermen tegen bedreigingen en aanvallen op hun werk.
Ten aanzien van het systeem van check and balances concludeert het Commissie dat dit systeem goed in Nederland is ontwikkeld. Het proces voor het vaststellen van wetten is inclusief. Daarnaast kunnen verschillende onafhankelijke autoriteiten, waaronder het College voor de Rechten van de Mens en de Nationale Ombudsman, bijdragen aan de bescherming van de grondrechten.
Meer informatie
