Artikel 84 EU-Werkingsverdrag bepaalt dat de EU maatregelen kan vaststellen ter stimulering en ondersteuning van het optreden van de lidstaten op het gebied van misdaadpreventie. De harmonisatie van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen van de lidstaten is echter uitgesloten.
Het Europees netwerk voor criminaliteitspreventie is opgericht bij Besluit 2001/427/JBZ. Dit besluit is in 2009 vervangen door Besluit 2009/902/JBZ. Het netwerk draagt bij aan de ontwikkeling van de diverse aspecten van criminaliteitspreventie op het niveau van de EU en ondersteunt de acties ter voorkoming van criminaliteit op nationaal en lokaal niveau. Criminaliteitspreventie omvat alle maatregelen die tot doel hebben om criminaliteit en gevoelens van onveiligheid onder de burgers, zowel in kwantitatief als kwalitatief opzicht, terug te dringen. Onder meer door criminaliteit rechtstreeks te ontmoedigen, maar ook door beleidsmaatregelen vast te stellen waardoor de mogelijkheden tot en de oorzaken van criminaliteit worden beperkt.
Het Europees netwerk voor criminaliteitspreventie houdt zich met een aantal activiteiten bezig. Ten eerste houdt het netwerk een database bij. Deze database bevat voorbeelden van initiatieven en projecten op het gebied van criminaliteitspreventie. Goede praktijken worden door middel van de database uitgewisseld. Ten tweede organiseert het netwerk conferenties om goede praktijken te delen en ervaringen uit te wisselen. Daarnaast reikt het netwerk elk jaar een prijs uit voor het beste initiatief op het gebied van de criminaliteitspreventie. Ook houdt het netwerk een archief van studies, artikelen en andere documenten over criminaliteitspreventie bij.
