2022 was een cruciaal jaar voor de samenwerking op het gebied van veiligheid en defensie in de EU. Hoewel de EU de defensiesamenwerking tussen de EU-lidstaten al geruime tijd aanmoedigt en coördineert, is de Russische agressie tegen Oekraïne de directe aanleiding geweest voor nieuwe en verregaande maatregelen ten behoeve van de Europese veiligheid en de versterking van de strategische autonomie van de EU.
Enkele voorbeelden van dergelijke maatregelen zijn het leveren van lethale steun aan Oekraïne, inclusief de gezamenlijke aankoop van munitie en raketten onder de Europese Vredesfaciliteit (EVF) en de instelling van een militaire bijstandsmissie van de EU in Oekraïne (EUMAM). Andere voorbeelden zijn de vaststelling van nieuwe EU-instrumenten voor gezamenlijke aanbestedingen op het terrein van defensie (EDIRPA, zie ook dit ECER-bericht) en maatregelen ter ondersteuning van de productie van munitie in de EU (ASAP, zie ook dit ECER-bericht). Daarnaast voorziet het Strategisch Kompas (2022) in een militaire strategie van de EU voor de komende vijf tot tien jaar. Het Kompas omvat onder meer het initiatief voor het tot stand brengen van een snelle EU-interventiemacht van maximaal 5.000 manschappen. Tot slot presenteerde de Europese Commissie in maart 2024 een Europese defensie-industriestrategie (EDIS) (zie het ECER-bericht over die strategie).
Tijdens het ECER-seminar op 11 april 2024 werd door drie deskundige sprekers vanuit (rijks)overheidsoptiek onder meer inzicht gegeven in de politieke en juridische context waarin besluiten op het terrein van EU-defensiesamenwerking worden genomen. Dit deden de sprekers aan de hand van de verschillende (recente) initiatieven op het gebied van EU-defensiesamenwerking. Bijzondere aandacht ging daarbij uit naar de totstandkoming en inzet van deze initiatieven als gevolg van de oorlog in Oekraïne en de mogelijk geleerde lessen daaruit over EU-(defensie)samenwerking. De sprekers waren:
Stijn Mols verzorgde een Inleiding in EU-defensiesamenwerking, onderverdeeld in drie thema's: waar komen we vandaan?, waar staan we vandaag?, en waar gaan we naartoe?.
Esther Verschuur en Ronald van den Heuvel gingen in op diverse maatregelen en initiatieven op het terrein van EU-defensiesamenwerking (o.a. EPF) , en de toepassing van die maatregelen en initiatieven op de Oekraïne. Daarnaast behandelde zij de juridische kaders en de wijze van besluitvorming op het gebied van de EU-defensiesamenwerking.
Tevens was er tijdens het seminar gelegenheid om vragen te stellen aan de sprekers. Zo werden er vragen gesteld over de wisselwerking tussen EU-defensiesamenwerking en de NAVO, over de verhouding tussen duurzaamheid en financiering van de defensie-industrie, over het vraagstuk van de interoperabiliteit van nationale legers, over de relatie van de EU(-lidstaten) met de Amerikaanse defensie-industrie, en over de invloed van maatregelen op het gebied van EU-defensiesamenwerking op EU-regelgeving op andere beleidsterreinen. Daarnaast werden vragen gesteld over samenwerking op exportregelingen met defensiemateriaal en over hoe de besluitvorming in de praktijk plaatsvindt (bijvoorbeeld: hoe weten de lidstaten elke keer weer gezamenlijk overeenstemming te bereiken over de EU-maatregelen op defensiegebied?).
Het seminar werd afgesloten met een (netwerk)borrel.
