Op deze pagina:
Artikel 20, lid 2, van het EU-Werkingsverdrag somt de belangrijkste rechten van EU-burgers op. Deze rechten worden verder uitgewerkt in de artikelen 21 tot en met 24 van het EU-Werkingsverdrag en zijn eveneens opgenomen in een aparte titel van het EU-Handvest van de grondrechten. In dit ECER-dossier wordt nader ingegaan op deze burgerschapsrechten.
Op grond van artikel 21 van het EU-Werkingsverdrag hebben EU-burgers het recht om vrij op het grondgebied van de lidstaten te reizen en te verblijven. Het recht van vrij verkeer en verblijf is één van de belangrijkste, aan het burgerschap van de Unie, verbonden rechten. U leest meer over de reis- en verblijfsrechten in het subdossier Reis- en verblijfsrechten.
Naar boven
Op grond van artikel 22 van het EU-Werkingsverdrag bezitten EU-burgers het actief en passief kiesrecht bij gemeenteraadsverkiezingen en de verkiezingen voor het Europees Parlement in de lidstaat waar zij verblijven, onder dezelfde voorwaarden als de onderdanen van die staat. Deze rechten zijn tevens opgenomen in de artikelen 39 en 40 van het Handvest van de Grondrechten van de Europese Unie.
Het recht om te stemmen en zich verkiesbaar te stellen voor de gemeenteraadsverkiezingen is uitgewerkt in Richtlijn 94/80/EG. De wijze waarop burgers van de Unie die in een lidstaat verblijven waarvan zij geen onderdaan zijn, hun actief en passief kiesrecht bij de verkiezingen voor het Europees Parlement kunnen uitoefenen, is nader geregeld in Richtlijn 93/109/EG. Die richtlijn wordt per 30 september 2027 ingetrokken en vervangen door Richtlijn (EU) 2025/1788.
In de zaak C-650/13 (Delvigne) oordeelde het EU-Hof dat het verlies van het kiesrecht om te stemmen voor het Europees Parlement vanwege een strafrechtelijke veroordeling niet in strijd is met artikel 39, lid 2 van het EU Handvest. Het EU-Hof overwoog dat hoewel deze Franse strafrechtelijke bepaling in principe een inbreuk maakt op het kiesrecht van EU burgers, dat deze inbreuk, in die specifieke omstandigheden, gerechtvaardigd was.
Op grond van artikel 23 van het EU-Werkingsverdrag hebben EU-burgers, die reizen naar of wonen in een derde land waar de lidstaat waarvan zij de nationaliteit bezitten geen ambassade of consulaat heeft, het recht op consulaire bescherming door de consulaire instanties van elke andere lidstaat. Die lidstaat moet deze niet-vertegenwoordigde EU-burgers bijstaan onder dezelfde voorwaarden als eigen onderdanen.
Het tweede lid van artikel 23 van het EU-Werkingsverdrag voorziet in de mogelijkheid om richtlijnen aan te nemen tot vaststelling van coördinatiemaatregelen ter vergemakkelijking van consulaire bescherming voor niet-vertegenwoordigde EU-burgers. Dit recht is nader uitgewerkt in Richtlijn (EU) 2015/637. Op 6 december 2023 presenteerde de Europese Commissie een voorstel om richtlijn 2015/637 te wijzigen.
De Europese Commissie heeft een speciale website over consulaire bescherming.
Op basis van artikel 24, lid 2 en artikel 227 van het EU-Werkingsverdrag hebben EU-burgers het recht om, individueel of samen met andere burgers, een verzoekschrift in te dienen bij het Europees Parlement (het petitierecht). De petitie dient betrekking te hebben op een onderwerp dat tot de werkterreinen van de EU behoort en dat de burger rechtstreeks aangaat.
Artikel 24, lid 3, van het EU-Werkingsverdrag bepaalt dat iedere EU-burger zich kan wenden tot de Europese Ombudsman. De procedure is vastgelegd in artikel 228 EU-Werkingsverdrag. De Europese Ombudsman wordt voor een periode van vijf jaar gekozen door het Europees Parlement en onderzoekt klachten over wanbeheer in de instellingen en organen van de Europese Unie. Zie voor meer informatie de ECER-pagina over de Europese Ombudsman .
Artikel 24, lid 4, van het EU-Werkingsverdrag geeft EU-burgers het recht om zich in een van de talen van lidstaten te richten tot de instellingen en de organen van de Unie en in die taal antwoord te krijgen. Burgers kunnen contact opnemen met één van de EU-instellingen via de website van Europe Direct.
08-09-2025
De nieuwe regels moeten de informatieverstrekking aan burgers die stemmen bij de verkiezingen voor het Europees Parlement en de uitwisseling van relevante informatie tussen de lidstaten vergemakkelijken, bijvoorbeeld om te ...
24-04-2025
Op basis van de EU-burgerschapsrichtlijn moeten de lidstaten een verblijfskaart afgeven aan een derdelander die een rechtstreekse bloedverwant in opgaande lijn van een mobiele EU-burger is en die afhankelijk is van die ...
11-04-2025
In zijn conclusie wijst de A-G erop dat lidstaten het Unierecht ook moeten naleven bij het uitoefenen van hun bevoegdheid inzake huwelijksregels. Het niet erkennen van een rechtmatig in een andere lidstaat gesloten huwelijk ...
