A-001/03, Verdrag van Lugano, advies van 7 februari 2006

Signaleringsfiche
Advies van het Hof van Justitie 1/03 van 7 februari 2006 inzake de bevoegdheid van de Gemeenschap tot sluiting van een nieuw Verdrag van Lugano betreffende rechterlijke bevoegdheid, erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken.

Betrokken departementen
Alle ministeries

Sleutelwoorden
Externe betrekkingen - Verdrag van Lugano - exclusieve bevoegdheid gemeenschap - ontkoppelingsclausule

Beleidsrelevantie
De aanwezigheid van een ontkoppelingsclausule in het internationale akkoord, die tot doel heeft de verhouding tussen de communautaire regeling en het internationale akkoord op coherente wijze te regelen, kan volgens het Hof juist wijzen op aantasting van de gemeenschapsregels.

Samenvatting van feiten, redenering en dictum
Aanleiding van deze zaak is de herziening van het Verdrag van Lugano tussen de lidstaten van de EG en die van de EVA. Het Verdrag ziet op de rechterlijke bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken. De Raad heeft het Hof gevraagd of de sluiting van het nieuwe Verdrag van Lugano een exclusieve bevoegdheid van de Gemeenschap is of dat sprake is van een gedeelde bevoegdheid van de Gemeenschap en de lidstaten.

Het Hof roept eerst het AETR-arrest in memorie. Wanneer gemeenschappelijke regels zijn vastgesteld, zijn de lidstaten niet meer gerechtigd met derde landen verplichtingen aan te gaan welke deze regels aantasten. De Gemeenschap is dan exclusief bevoegd. Of sprake is van aantasting moet worden beoordeeld aan de hand van het door de communautaire regeling en het internationale akkoord bestreken gebied en de aard en inhoud van de betreffende regels. Verordening 44/2001 regelt tussen de lidstaten van de EU de rechterlijke bevoegdheid en de erkenning en tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken. Vanwege het omvattende en coherente stelsel van bevoegdheidsregels dat in deze verordening is gegeven, is elk internationaal akkoord waarbij eveneens een omvattend stelsel van collisieregels wordt gegeven,mogelijk in strijd met deze verordening. Het Hof concludeert dat het Verdrag van Lugano ook daadwerkelijk de bepalingen in de verordening zou kunnen aantasten.

In het Verdrag is een ontkoppelingsclausule opgenomen die bepaalt dat het Gemeenschapsrecht onverlet wordt gelaten. Het Hof wijst er op dat de aanwezigheid van een ontkoppelingsclausule niet beslissend is voor de beantwoording van de vraag of de Gemeenschap over een exclusieve bevoegdheid beschikt om een akkoord te sluiten. Deze vraag dient immers vóór de sluiting van dat akkoord te worden beantwoord. Verder overweegt het Hof dat de clausule geen garantie biedt het Gemeenschapsrecht niet wordt aangetast. Het Hof overweegt verder dat de ontkoppelingsclausule in het Verdrag van Lugano van bijzondere aard is en verschilt van een klassieke ontkoppelingsclausule. Een klassieke clausule heeft tot doel de toepassing van gemeenschapsregelgeving te verzekeren telkens wanneer dit mogelijk is. De clausule in het onderhavige akkoord heeft echter tot doel de verhouding tussen de verordening en het nieuwe Verdrag van Lugano op coherente wijze te regelen. Een dergelijke clausule kan er op wijzen dat de gemeenschapsregels juist wél zijn aangetast.

Gelet op een en ander oordeelt het Hof dat de sluiting van het nieuwe Verdrag van Lugano onder de exclusieve bevoegdheid van de Gemeenschap valt.

Eerste inventarisatie van de mogelijke effecten
Dat het sluiten van het Verdrag van Lugano een exclusieve bevoegdheid voor de Gemeenschap is, komt niet als een verrassing. Interessant zijn vooral de overwegingen met betrekking tot de ontkoppelingsclausule. Het bestaan van een ontkoppelingsclausule in een volkenrechtelijk akkoord inzake internationaal privaatrecht kan juist een aanwijzing vormen voor het bestaan van een risico van aantasting van reeds bestaande gemeenschapsregels. Dit is met name het geval wanneer de clausule tot doel heeft de verhouding tussen de communautaire regeling en het internationale akkoord op coherente wijze te regelen.

Voorstel voor behandeling
De ICER zendt dit fiche en het arrest ter informatie aan aan alle ministers. Een vervolgfiche is niet noodzakelijk.