A-G: nationale rechter moet grondwettelijk verklaarde nationale bepaling kunnen onderzoeken op verenigbaarheid met het EU-recht
Nieuwsbericht | 21-01-2022
Het gaat om de conclusie van advocaat-generaal Collins (hierna: A-G) van 20 januari 2022 in de zaak C-430/21, R.S.
Achtergrond
Het gaat in deze zaak om een bij een Roemeense rechter ingediende klacht betreffende de duur van een procedure die was gebaseerd op een strafklacht tegen een openbaar aanklager en twee rechters. Die strafklacht was geregistreerd bij de afdeling voor onderzoek naar strafbare feiten die zijn gepleegd binnen het gerechtelijk apparaat, een afdeling van het Roemeense openbaar ministerie (hierna: SJII).
In de zaak C-83/19 heeft het EU-Hof in mei 2021 onder meer geoordeeld dat een nationale regeling die voorziet in de oprichting van de SJII, strijdig is met het EU-recht voor zover de oprichting daarvan niet wordt gerechtvaardigd door objectieve en verifieerbare vereisten in verband met een goede rechtsbedeling en niet wordt omringd met specifieke waarborgen (zie ook het ECER-bericht over deze zaak)
Bij arrest van 8 juni 2021 verwierp het Grondwettelijk Hof van Roemenië een exceptie van ongrondwettigheid van de nationale bepalingen inzake de oprichting en de werking van de SJII. Het Grondwettelijk Hof merkte hierbij op dat hij in eerdere arresten had geoordeeld dat bedoelde bepalingen grondwettig waren en verklaarde dat het arrest van het EU-Hof in de zaak C-83/19 geen reden vormde om van die eerdere arresten af te wijken.
Verder oordeelde het Grondwettelijk Hof dat artikel 148, lid 2 van de Roemeense grondwet voorziet in de voorrang van het EU-recht. Die bepaling verleent het EU-recht echter geen voorrang boven de Roemeense Grondwet, zodat een nationale rechter niet bevoegd is om te onderzoeken of een door het Grondwettelijk Hof grondwettelijk verklaarde nationale bepaling verenigbaar is met het EU-recht.
De Roemeense rechter in deze zaak heeft het EU-Hof vragen gesteld over het beginsel van de rechterlijke onafhankelijkheid (artikel 19, lid 1, tweede alinea van het EU-Verdrag, gelezen in samenhang met artikel 2 van het EU-Verdrag en artikel 47 van het EU-Handvest). De rechter wil weten of dat beginsel zich verzet tegen een nationale bepaling volgens welke nationale rechters niet bevoegd zijn om te onderzoeken of een grondwettelijk verklaarde nationale bepaling verenigbaar is met het EU-recht en tuchtprocedures kunnen worden ingeleid en tuchtrechtelijke sancties kunnen worden opgelegd aan rechters die een dergelijk onderzoek verrichten.
Advies .
De A-G brengt in herinnering dat artikel 19, lid 1, tweede alinea van het EU-Verdrag vereist dat nationale rechterlijke instanties, die worden verzocht om te oordelen over kwesties die verband houden met de toepassing en de uitlegging van het EU-recht, onafhankelijk moeten zijn. Rechters moeten in die context worden beschermd tegen inmenging of druk van buitenaf die hun onafhankelijkheid in gevaar zou kunnen brengen.
Volgens de A-G kan een uitspraak van een grondwettelijk hof, zoals de uitspraak van het Roemeense Grondwettelijk Hof van juni 2021, die ertoe strekt andere nationale rechterlijke instanties te beletten de volledige toepassing van het EU-recht te waarborgen, worden aangemerkt als inmenging of druk van buitenaf. Die uitspraak kan rechterlijke instanties hun onafhankelijke mandaat afnemen om het EU-recht toe te passen en daadwerkelijke rechtsbescherming te verzekeren op de onder het EU-recht vallende gebieden.
De A-G concludeert dat het Roemeense Grondwettelijk Hof met zijn arrest van juni 2021 in strijd heeft gehandeld met artikel 19, lid 1, tweede alinea van het EU-Verdrag, het beginsel van voorrang van het EU-recht en met het beginsel van rechterlijke onafhankelijkheid. Daarnaast staat het beginsel van rechterlijke onafhankelijkheid eraan in de weg dat een tuchtprocedure wordt ingeleid tegen en een tuchtrechtelijke sanctie wordt opgelegd aan een rechter die een onderzoek start naar de verenigbaarheid van een grondwettelijk verklaarde nationale bepaling met het EU-recht. Die tuchtprocedure zou dan worden ingesteld omdat de nationale rechter de uitspraak van het Grondwettelijk Hof niet heeft nageleefd.
Opmerking : een conclusie van een A-G is een advies aan het EU-Hof. Het EU-Hof is volledig vrij daarvan af te wijken. Het is nog niet bekend wanneer de uiteindelijke uitspraak van het EU-Hof zal verschijnen. Dit kan nog enkele maanden duren. De uitspraak van het EU-Hof zal wel bindend zijn.
Meer informatie:
