C-324/07, Coditel, arrest van 13 november 2008

Signaleringsfiche

Arrest van het Hof van Justitie van 13 november 2008 in zaak C-324/07, Coditel Brabant NV tegen de gemeente Ukkel e.a.

Betrokken departementen

Alle ministeries

Sleutelwoorden

Overheidsopdrachten – procedures voor plaatsing – openbare dienstenconcessie –toewijzing door gemeente aan intercommunale coöperatieve vennootschap – transparantieverplichting – voorwaarden voor inbesteding

Beleidsrelevantie

Sinds het zogenaamde Teckalarrest (C-107/98) is bekend dat een aanbestedende dienst een overheidsopdracht zonder aanbesteding kan verstrekken aan een andere rechtspersoon indien de aanbestedende dienst op die rechtspersoon toezicht kan uitoefenen zoals op zijn eigen diensten en deze rechtspersoon het merendeel van zijn werkzaamheden voor de aanbestedende dienst verricht. Deze vorm van opdrachtverstrekking wordt in de praktijk wel aangeduid als quasi inbesteding1. In verschillende arresten heeft het Hof verder uitgewerkt aan welke eisen het toezicht moet voldoen teneinde een beroep te kunnen doen op quasi inbesteding (o.a. Parking Brixen,
C-458/03, Coname, C-231/03, Carbotermo en Consorzio Alisei, C-340/04). Voorts is duidelijk geworden dat deze eisen ook gelden ingeval van concessieverlening. Tot het onderhavige arrest bestond echter nog onzekerheid over de vraag of toezicht in de vorm van een collectief bestuur door meerdere overheidsinstanties, bijvoorbeeld meerdere gemeenten, ook als een voldoende mate van toezicht in de zin van het Teckalarrest en latere arresten kan gelden. Het Europese Hof heeft voornoemde vraag in dit arrest bevestigend beantwoord.

Samenvatting van feiten, redenering en dictum

De Belgische gemeente Ukkel heeft besloten toe te treden tot een zogenaamde intercommunale (te vergelijken met een gemeenschappelijke regeling naar Nederlands recht), genaamd Brutelé, teneinde aan Brutelé de exploitatie van het kabeltelevisienet op te dragen in de vorm van een concessieovereenkomst. Deze intercommunale is een coöperatieve vennootschap die door de Wet betreffende intercommunales wordt beheerst en waarvan gemeenten vennoten zijn. Krachtens deze wet hebben intercommunales geen handelskarakter; uit de wet en statuten lijkt afgeleid te kunnen worden dat het statutaire doel van Brutelé de vervulling van een taak van gemeentelijke belang is.Tot Brutelé kunnen geen particuliere vennoten toetreden. De raad van bestuur alsmede de algemene vergadering bestaan uit vertegenwoordigers van gemeenten. Coditel (die voorheen het kabeltelevisienet had geëxploiteerd) bestreed het besluit van de gemeente Ukkel stellende – kort gezegd – dat de gemeente tot de intercommunale was toegetreden zonder eerst een transparante procedure te volgen waarin aan meerdere markdeelnemers de kans werd geboden een voorstel te doen voor de exploitatie van het kabeltelevisienet.

In antwoord op prejudiciële vragen van de Belgische Raad van State heeft het Hof – kort samengevat – geoordeeld dat in het voorliggende geval, te weten een intercommunale coöperatieve vennootschap waarvan alle vennoten overheidsinstanties zijn en waarbij de beslissingen over de werkzaamheden van die vennootschap worden genomen door statutaire organen van die vennootschap die bestaan uit vertegenwoordigers van de aangesloten overheidsinstanties, sprake is van toezicht dat door de instanties wordt uitgeoefend zoals op hun eigen diensten.

Eerste inventarisatie van mogelijke effecten

Dit arrest heeft duidelijk gemaakt dat aan het toezichtcriterium van het Teckalarrest ook voldaan kan worden als de aanbestedende dienst het toezicht niet alleen, maar samen met andere aanbestedende diensten uitoefent op de rechtspersoon waaraan een opdracht of een concessie is gegeven. Dit arrest is dan ook met name van grote betekenis voor uitvoerende diensten die zijn opgericht in het kader van gemeenschappelijke regelingen of gemeenschappelijk aandelenbezit. Uiteraard dient voor een geslaagd beroep op quasi inbesteding wel te zijn voldaan aan de overige eisen die het Hof hieraan heeft gesteld in de hiervoor aangehaalde arresten.

Voorstel voor behandeling

De ICER stuurt dit fiche ter kennisneming aan alle ministers met het verzoek aan de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties dit fiche tevens door te sturen aan de VNG, het IPO en de UvW. Een vervolgfiche is niet nodig.

1: Onder “zuivere” inbesteding wordt in de praktijk verstaan de situatie dat de uitvoerende dienst deel uitmaakt van dezelfde rechtspersoon als de opdrachtgevende instantie.