C-463/04 en C-464/04, Federconsumatori, arrest van 6 december 2007

Signaleringsfiche

Arrest van het Hof van Justitie van 6 december 2007 in de zaak C-463/04 en C-464/04, Federconsumatori e.a. en Associazione Azionariato Diffuso dell’AEM SpA e.a. tegen Comune di Milano

Betrokken departementen

FIN, JUS, EZ

Sleutelwoorden

Artikel 56 EG – Vrij verkeer van kapitaal- Beperkingen – Geprivatiseerde ondernemingen – Nationale bepaling die de staat, indien zij aandeelhouder zijn van een vennootschap, recht kunnen verlenen een of meer bestuurders rechtstreeks te benoemen.

Beleidsrelevantie

Het betreft de eerste prejudiciële beslissing van het Hof inzake golden shares1. In dit arrest bepaalt het Hof dat ook bepalingen in de nationale wet die de staat het recht kunnen geven om één of meer bestuurders in een vennootschap rechtstreeks te benoemen, een beperking van het vrij verkeer van kapitaal opleveren.

Samenvatting van feiten, redenering en dictum

In 2005 beslist de gemeenteraad van de Commune di Milano dat de gemeente haar deelneming in het nutsbedrijf AEM zal terugbrengen van 51% tot 33,4%. Bij de daarop volgende statutenwijziging maakt de Commune di Milano gebruik van twee bepalingen in de Italiaanse regelgeving die het mogelijk maken dat: 1) de staat, wanneer hij zijn controlerende deelneming opgeeft, het recht krijgt van de aandeelhoudersvergadering om rechtstreeks bestuurders te benoemen en 2) de staat deel kan nemen aan de verkiezingen van de bestuurders op basis van lijsten van andere bestuurders van de vennootschap. Als gevolg van het beroep van Commune di Milano op deze bepalingen heeft de gemeente de absolute meerderheid in de raad van bestuur van AEM, terwijl zij een relatieve meerderheid in het kapitaal van AEM bezit. De verzoekers, verenigingen ter bescherming van kleine aandeelhouders, hebben zich hiertegen bij de nationale rechter verweerd. De prejudiciële vragen handelden allen over de verenigbaarheid van de bepalingen met artikel 56 EG inzake het vrij verkeer van kapitaal.

Het Hof herhaalt de redenering uit de eerdere golden share arresten, namelijk dat nationale maatregelen die het verwerven van aandelen van de betrokken ondernemingen kunnen blokkeren of beperken, of investeerders uit andere lidstaten ervan kunnen weerhouden in die ondernemingen te investeren, moeten worden aangemerkt als beperkingen in de zin van artikel 56, lid 1 EG. Het Hof concludeert dat de Italiaanse bepalingen dergelijke beperkingen vormen, aangezien de publieke aandeelhouders de mogelijkheid wordt geboden om meer invloed op de vennootschap uit te oefenen dan op basis van hun investering mogelijk is. De regelingen in kwestie kunnen directe investeerders uit andere lidstaten ontmoedigen. Dat een beslissing van de aandeelhoudersvergadering noodzakelijk is voor de overheid om het recht te verkrijgen, doet volgens het Hof niet af aan het restrictieve karakter van de bepaling. Het Hof verwerpt het verweer dat de bepalingen onderdeel uitmaken van het gewone vennootschapsrecht, aangezien gewone aandeelhouders niet dezelfde wettelijke rechten hebben als de staat ten aanzien van het benoemen van bestuurders. Het betreft hier dan ook een afwijking van het algemene vennootschapsrecht.

Eerste inventarisatie van de mogelijke effecten

Het arrest heeft geen gevolgen voor de nationale wetgeving. Het Nederlandse vennootschapsrecht kent geen bepalingen als die in kwestie. Het Hof heeft reeds eerder vastgesteld dat sprake is van een beperking van het kapitaalverkeer indien de overheid voor zichzelf rechten creëert die niet gelden voor de normale aandeelhouder. Deze brede interpretatie wordt in dit arrest verduidelijkt.

Voorstel voor behandeling

De ICER zendt dit fiche en de arresten ter kennisneming aan de ministers van Financiën, Justitie en Economische Zaken. Een vervolgfiche is niet noodzakelijk.

1: Zie met betrekking tot eerdere golden share arresten het ICER advies golden shares uit 2003 en het vervolgadvies golden shares II van 2005, te raadplegen op de ECER site.