Definitieve vaststelling van EU-regels om ontbossing en bosdegradatie wereldwijd terug te dringen

Achtergrond

Ontbossing en de aantasting van bossen (bosdegradatie) vinden plaats in een alarmerend tempo. De belangrijkste oorzaak van ontbossing en de aantasting van bossen is de uitbreiding van de landbouwgrond voor de productie van grondstoffen zoals hout, oliepalm, soja, cacao of koffie. De EU is een belangrijke consument van producten die met ontbossing en de aantasting van bossen in verband worden gebracht.

Op EU-niveau bestonden er geen specifieke en doeltreffende regels om de bijdrage van de EU aan ontbossing en de aantasting van bossen te verminderen. Daarom presenteerde de Europese Commissie op 17 november 2021 een voorstel voor een nieuwe verordening inzake ontbossing en de aantasting van bossen (zie het ECER-bericht over het voorstel). Na onderhandelingen tussen de Raad en het Europees Parlement over het voorstel is de verordening aangenomen en op 9 juni 2023 in het Publicatieblad van de EU verschenen.

Belangrijkste elementen van de verordening

Zorgvuldigheidseisen

• De verordening legt zorgvuldigheidseisen op aan alle marktdeelnemers en handelaren die de volgende grondstoffen op de EU-markt brengen of aanbieden, dan wel uit de EU exporteren: palmolie, rundvee, hout, koffie, cacao, rubber en soja;
• De eisen zijn ook van toepassing op een aantal afgeleide producten, zoals chocolade, meubels, bedrukt papier en geselecteerde derivaten op basis van palmolie (die bijvoorbeeld worden gebruikt als bestanddeel in verzorgingsproducten);
• De marktdeelnemers zullen de grondstoffen die zij verkopen, moeten kunnen traceren tot aan het stuk land waar zij zijn geproduceerd. Tegelijkertijd voorkomen de nieuwe regels dubbele verplichtingen en verminderen ze de administratieve lasten voor marktdeelnemers en autoriteiten.
• Daarnaast kunnen kleine marktdeelnemers een beroep doen op grotere marktdeelnemers om de zorgvuldigheidsverklaringen op te stellen;
• De "afsluitingsdatum" voor de nieuwe regels is vastgelegd op 31 december 2020. Dat betekent dat alleen producten die zijn geproduceerd op grond die na die datum niet meer is ontbost of aangetast, op de EU-markt zullen worden toegelaten of uit de EU zullen mogen worden geëxporteerd.

Controle van de producten

• De verordening creëert een benchmarkingsysteem: landen binnen en buiten de EU worden ingedeeld volgens het risico op ontbossing en bosdegradatie (laag, standaard of hoog risico);
• Het risiconiveau zal bepalen welke controles marktdeelnemers en nationale instanties moeten uitvoeren. Zo zullen landen met een hoog risico strenger worden gecontroleerd, terwijl voor landen met een laag risico een vereenvoudigde procedure geldt;
• De bevoegde autoriteiten zullen controles moeten uitvoeren bij 9 procent van de marktdeelnemers en handelaars die producten verhandelen uit landen met een hoog risico, bij 3 procent uit landen met een standaardrisico en bij 1 procent uit landen met een laag risico, om na te gaan of zij daadwerkelijk voldoen aan de verplichtingen die in de verordening zijn vastgelegd;
• Daarnaast zullen de bevoegde autoriteiten controles uitvoeren op 9 procent van de relevante grondstoffen en producten die door landen met een hoog risico op hun markt worden gebracht of aangeboden of worden geëxporteerd;
• De EU zal de samenwerking met partnerlanden versterken, met name met de landen met een hoog risico.

Mensenrechten

• Aan ontbossing zitten ook aspecten in verband met de mensenrechten. De nieuwe regels houden hier rekening mee. Er is een verwijzing toegevoegd naar het beginsel van vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming van inheemse volkeren.

Afschrikkende sancties

• De verordening bevat bepalingen over sancties: de lidstaten moeten waarborgen dat deze doeltreffend, evenredig en afschrikkend zijn;
• Boetes die in verhouding staan tot de milieuschade en de waarde van de betrokken grondstoffen of producten moeten ten minste 4 procent van de jaaromzet van de marktdeelnemers in de EU bedragen, en moeten een tijdelijke uitsluiting van aanbestedingsprocedures en van toegang tot overheidsfinanciering omvatten.

Meer informatie:

• ECER-dossier – Biodiversiteit
• Persbericht van de Raad