Europese Commissie doet voorstel voor een EU-Dataverordening

Het gaat om het voorstel voor een EU-Dataverordening van 23 februari 2022 (COM(2022) 68) (EN). Tegelijk met het voorstel bracht de Europese Commissie ook een Vragen-en-antwoorden-overzicht en een factsheet uit over de Dataverordening.

Achtergrond
Na het voorstel uit november 2020 voor de datagovernanceverordening ( die in november 2021 is goedgekeurd (zie ook dit ECER-bericht) is het voorstel voor de EU-Dataverordening het tweede belangrijke wetgevingsinitiatief dat voortvloeit uit de Europese datastrategie uit februari 2020. Die strategie beoogt om van de EU een leider te maken in een datagestuurde samenleving (zie ook factsheet over de strategie).

Deze initiatieven moeten gezamenlijk het economische en maatschappelijke potentieel van data en technologieën ontsluiten, overeenkomstig de EU-regels en -waarden. Ook moeten zij een EU-interne datamarkt tot stand brengen zodat data vrij kunnen circuleren binnen de EU en tussen sectoren, ten behoeve van bedrijven, onderzoekers, overheidsdiensten en de samenleving in het algemeen.

De datagovernanceverordening gaat over het creëren van processen en structuren om het delen van gegevens door bedrijven, particulieren en de publieke sector te vergemakkelijken. De dataverordening verduidelijkt wie waarde mag creëren uit data en onder welke voorwaarden.

In de zomer van 2021 werd een openbare raadpleging over de dataverordening gehouden en standpunten ingewonnen over maatregelen voor het eerlijk delen van gegevens en waarde voor consumenten en bedrijven. De resultaten van die raadpleging werden in december 2021 gepubliceerd. 

Inhoud van het voorstel voor de dataverordening
Data zijn een niet-concurrerend goed. Veel mensen kunnen er tegelijkertijd toegang toe krijgen en ze kunnen steeds opnieuw worden gebruikt zonder dat ze inboeten aan kwaliteit of dat het aanbod uitgeput raakt. Het datavolume neemt voortdurend toe. Het is een grotendeels onbenut potentieel, want 80 procent van de industriële data wordt nooit gebruikt. De dataverordening pakt de juridische, economische en technische kwesties aan die ertoe leiden dat data onderbenut blijven. Door de nieuwe regels zullen meer data beschikbaar zijn voor hergebruik.

Het voorstel voor de dataverordening omvat onder meer:

• Maatregelen om gebruikers van verbonden apparaten toegang te geven tot de door hen gegenereerde data (die vaak uitsluitend door fabrikanten worden verzameld) en maatregelen om dergelijke data te delen met derden om zogenaamde after-marketdiensten of andere datagestuurde innovatieve diensten te verlenen. De verordening handhaaft stimulansen voor fabrikanten om te blijven investeren in het genereren van hoogwaardige data (via dekking van overdrachtskosten en uitsluiting van gebruik van gedeelde data in rechtstreekse concurrentie met hun product).
• Maatregelen om de onderhandelingspositie van kleine en middelgrote ondernemingen (kmo) weer in evenwicht te brengen door voorkoming van misbruik van contractuele onevenwichtigheden in overeenkomsten voor het delen van data. De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) beschermt het kmo tegen oneerlijke contractuele voorwaarden die worden opgelegd door een partij met een aanzienlijk sterkere onderhandelingspositie. Ook zal de Commissie modelcontractvoorwaarden ontwikkelen om deze bedrijven te helpen bij het opstellen van- en onderhandelen over- eerlijke overeenkomsten voor het delen van data.
• Middelen voor overheidsinstanties om toegang te krijgen tot data die in het bezit zijn van de particuliere sector en die noodzakelijk zijn voor specifieke doeleinden van algemeen belang, met name in het geval van algemene noodsituaties (denk aan overstromingen en bosbranden) of om een wettelijk mandaat uit te voeren indien data niet op andere wijze beschikbaar zijn. Deze data zijn nodig om snel en veilig te kunnen reageren en tegelijkertijd de lasten voor het bedrijfsleven tot een minimum te beperken.
• Nieuwe regels die klanten in staat stellen soepel over te stappen tussen verschillende aanbieders van clouddataverwerkingsdiensten en voorzien in waarborgen tegen onrechtmatige dataoverdracht.

Daarnaast herziet de dataverordening bepaalde aspecten van de databanken-rechtsbeschermingsrichtlijn. Deze richtlijn uit de jaren negentig werd ingevoerd om investeringen in de gestructureerde weergave van data te beschermen. Met name wordt nu verduidelijkt dat voor databanken die data bevatten van apparaten en voorwerpen die behoren tot het internet der dingen (IoT; Internet of Things), geen afzonderlijke rechtsbescherming mag gelden. Dit komt de toegankelijkheid en het gebruik ten goede.

Om de Europese datastrategie te ondersteunen heeft de Commissie tot slot ook een overzicht van de gemeenschappelijke Europese dataruimten gepubliceerd, die in verschillende sectoren en domeinen worden ontwikkeld.

Meer informatie
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Digitalisering