Europese Commissie keurt herziene mededeling over staatssteun voor projecten van gemeenschappelijk Europees belang goed

De door de Europese Commissie goedgekeurde herziene mededeling betreffende staatssteunregels voor belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang (C (2021) 8481 final van 25 november 2021) (hierna: de IPCEI-mededeling) zal met ingang van 1 januari 2022 van toepassing zijn. Voorafgaand aan de goedkeuring vond een evaluatie van de huidige regels plaats in 2019 evenals een consultatie van belanghebbenden. Ook zijn er aanpassingen gedaan die rekening houden met de huidige prioriteiten van de Europese Unie en met de ervaring die is opgedaan door toepassing van de IPCEI-mededeling van 2014.

Achtergrond
IPCEI's (Important Projects of Common European Interest) zijn door de lidstaten geleide ambitieuze grensoverschrijdende innovatie- en infrastructuurprojecten die een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren aan de verwezenlijking van EU-strategieën, waaronder de Europese Green Deal en de digitale strategie. Tegelijkertijd zorgen de projecten voor positieve effecten buiten de deelnemende lidstaten voor de economie en de burgers van de hele EU.

IPCEI's worden uit nationale begrotingen gefinancierd. Lidstaten beslissen daarom over de reikwijdte en governance van het project en over de selectie van deelnemende bedrijven (bij voorkeur na open oproepen). Overheidssteun van lidstaten aan de projecten en aan op grond van de IPCEI-mededeling deelnemende bedrijven die volgens de EU-regels staatssteun vormt, moet voor toetsing en goedkeuring bij de Commissie worden aangemeld. Na de formele aanmelding toetst de Commissie de voorgestelde projecten aan de IPCEI-mededeling.

De IPCEI-mededeling bevat criteria aan de hand waarvan de lidstaten transnationale projecten van strategisch belang voor de EU kunnen ondersteunen op grond van artikel 107, lid 3, punt b), van het EU-Werkingsverdrag. Het IPCEI kader beoogt de lidstaten aan te moedigen om projecten te ondersteunen die een duidelijke bijdrage leveren aan de strategische doelstellingen van de EU.

Staatssteun onder de herziene IPCEI-mededeling
Om voor steun in het kader van de herziene IPCEI-mededeling in aanmerking te komen, moet een project:

1. een belangrijke bijdrage leveren aan de doelstellingen van de EU;
2. aantoonbaar belangrijk marktfalen verhelpen;
3. ten minste vier lidstaten omvatten, tenzij een kleiner aantal bij uitzondering gerechtvaardigd is door de aard van het project;
4. op transparante en inclusieve wijze worden opgezet, zodat alle lidstaten een reële kans krijgen om eraan deel te nemen;
5. concrete positieve overloopeffecten opleveren voor de economie en de samenleving van de EU, buiten de deelnemende lidstaten en ondernemingen;
6. aanzienlijke cofinanciering krijgen van de ondernemingen die staatssteun zullen ontvangen; en
7. negatieve milieueffecten vermijden die het gevolg zijn van niet-naleving van het beginsel “geen ernstige afbreuk doen” en die waarschijnlijk niet zullen worden gecompenseerd door voldoende positieve effecten.

Daarnaast stelt de mededeling specifieke criteria vast voor de subsidiabiliteit van baanbrekende innovatieprojecten (zowel de fase van onderzoek, ontwikkeling en innovatie (O&O&I) als de fase van eerste industriële toepassing, met uitsluiting van massaproductie en commerciële activiteiten) of grote infrastructuurprojecten die van groot belang zijn voor de EU in verschillende sectoren.

De IPCEI-mededeling vormt een aanvulling op andere staatssteunregels, zoals de algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV) en de kaderregeling betreffende staatssteun voor onderzoek, ontwikkeling en innovatie, die het mogelijk maken innovatieve projecten te ondersteunen onder gunstige voorwaarden.

De herziene mededeling zorgt met name voor:
- verdere versterking van het Europese en open karakter van IPCEI's. Bij IPCEI’s moeten gewoonlijk ten minste vier lidstaten betrokken zijn en de opzet dient transparant en inclusief te zijn. Alle lidstaten worden op de hoogte gesteld van een mogelijke IPCEI en krijgen de kans om deel te nemen als zij daar belangstelling voor hebben;
- vergemakkelijking van de deelname van kleine en middelgrote ondernemingen (kmo's) aan IPCEI's en vergroting van de voordelen van deelname. Dit geschiedt via specifieke versoepelingen voor de beoordeling van de verenigbaarheid van steun aan kmo's en aanmoediging tot samenwerking tussen grotere ondernemingen die aan een IPCEI deelnemen en kmo's;
- afstemming van de doelstellingen ervan op de huidige prioriteiten van de EU. Zo vereist de herziene IPCEI-mededeling dat lidstaten, om de milieustrategieën van de EU te ondersteunen en de groene transitie van de EU te versnellen, aantonen dat de aangemelde projecten voldoen aan het beginsel dat zij geen ernstige afbreuk doen. Ook worden de criteria voor de combinatie van EU- en nationale fondsen verduidelijkt.

De herziene mededeling zorgt voor waarborgen dat de steun beperkt blijft tot wat noodzakelijk is en dat buitensporige concurrentieverstoringen worden voorkomen.

Met de herziene mededeling zal de Commissie steun blijven verlenen aan de inspanningen van de lidstaten om gezamenlijk belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang op te zetten die tekortkomingen van de markt verhelpen door baanbrekende innovatie- en infrastructuur-investeringen in waterstof, cloud, gezondheid en micro-elektronica mogelijk te maken.

Meer informatie:

• Persbericht Europese Commissie
• ECER-dossier: staatssteun
• ECER-bericht: Commissie kondigt herziening mededingingsbeleid aan ten behoeve van herstel en transitie van de interne markt (19 november 2021)