Europese Commissie presenteert gemoderniseerde regels voor maritieme veiligheid

Achtergrond

De drie richtlijnen betreffende vlaggenstaatvereisten (richtlijn 2009/15), havenstaatcontrole (richtlijn 2009/16) en ongevallenonderzoek (richtlijn 2009/18) vormen de EU-hoofdpijlers van de maritieme veiligheid. De richtlijnen weerspiegelen de internationale verplichtingen van de EU-lidstaten als vlaggen-, haven- en kuststaten die zijn vastgelegd in het Verdrag van de Verenigde Naties inzake het recht van de zee (Unclos), waarbij de EU zelf partij is. Met de drie richtlijnen wordt uitvoering gegeven aan het internationale rechtskader, met name de gedetailleerde regels en normen die zijn vastgelegd in de belangrijkste verdragen van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO).

De primaire verantwoordelijkheid voor de maritieme veiligheid ligt bij de vlaggenstaat, die moet waarborgen dat een schip geschikt is om te varen en dat het over de nodige certificaten beschikt waaruit blijkt dat het aan de internationale regels en normen voldoet (richtlijn 2009/15). Omdat de regels van de vlaggenstaat alleen van toepassing zijn op vaartuigen die onder die vlag varen en omdat sommige vlaggenstaten niet bereid of in staat zijn de regels voor hun vloot te handhaven, inspecteren ambtenaren van de havenstaatcontrole buitenlandse schepen die zich in de haven bevinden (richtlijn 2009/16). Ondanks die twee ‘preventielagen’ kunnen zich nog steeds ongevallen voordoen en kunnen de voorschriften nog altijd opzettelijk of door nalatigheid worden geschonden. De oorzaken moeten worden onderzocht om permanente verbetering te verzekeren, om herhaling van soortgelijke ongevallen te voorkomen en om de daders van illegale activiteiten te bestraffen (richtlijn 2009/18).

Uit een geschiktheidscontrole in 2018 is gebleken dat de drie richtlijnen een toegevoegde waarde hadden, met name voor de geharmoniseerde uitvoering en handhaving van internationale regels, en dat zij de beoogde doelstellingen hadden bereikt. Er bleek echter ook ruimte te zijn voor verbetering en verdere digitalisering, voor samenwerking tussen de lidstaten en voor meer steun van het Europees Agentschap voor maritieme veiligheid (EMSA). Op 1 juni 2023 heeft de Europese Commissie daarom een voorstel tot wijziging van richtlijn 2009/15, een voorstel tot wijziging van richtlijn 2009/16 en een voorstel tot wijziging van richtlijn 2009/18 gepresenteerd.

Herziening van de drie richtlijnen

De herziening van de drie richtlijnen heeft betrekking op de volgende elementen:

• duidelijke vereisten voor vlaggenstaatinspecties op basis van internationale regels en specifieke opleidingen van het EMSA voor nationale administraties om de controle die de autoriteiten van de lidstaten over hun vloten hebben te verbeteren. Dit zal de maritieme veiligheid verbeteren, het risico op milieuverontreiniging verkleinen en ervoor zorgen dat de vlaggenstaten van de EU hoogwaardige scheepvaartdiensten kunnen blijven garanderen. De voorgestelde regels vergemakkelijken de uitwisseling van informatie tussen de vlaggenstaten over de resultaten van de inspecties die zij uitvoeren en over nalevingsproblemen in het algemeen. Het EMSA zal die samenwerking ondersteunen via een herzien programma voor beroepsontwikkeling en -opleiding voor inspecteurs van de vlaggenstaten;
• de havenstaatcontrole zal worden uitgebreid met aanvullende internationale regels, zoals nieuwe verdragen inzake ballastwater en sedimenten en het opruimen van wrakken. De voorgestelde regels actualiseren ook de manier waarop schepen voor inspectie worden uitgekozen om rekening te houden met nieuwe vereisten en hecht bij het bepalen van het risicoprofiel van schepen meer belang aan hun prestaties en tekortkomingen op milieugebied. Andere wijzigingen zullen de capaciteit van de lidstaten voor de opsporing en correctie van een gebrekkige naleving van de regels en normen op het vlak van veiligheid, het milieu en de preventie van verontreiniging verder vergroten;
• de reikwijdte van de havenstaatcontrole en het ongevallenonderzoek zal worden uitgebreid tot vissersvaartuigen die ernstige veiligheidsproblemen blijven opleveren. De lidstaten kunnen ervoor kiezen havenstaatcontroles te verrichten van vissersvaartuigen van meer dan 24 meter die EU-havens aandoen. De lidstaten moeten ook de ernstigste ongevallen waarbij kleinere vissersvaartuigen van minder dan 15 meter betrokken zijn, rapporteren en analyseren om te bepalen of er mogelijke lessen uit kunnen worden getrokken. De controles door de vlaggenstaat en de havenstaat zullen worden gedigitaliseerd en het gebruik van elektronische certificaten zal worden aangemoedigd. Dit zal met name mogelijk worden gemaakt dankzij de IT-systemen en databanken van het EMSA;
• de nationale instanties voor ongevallenonderzoek zullen meer steun krijgen van het EMSA. Op verzoek zullen een pool van deskundigen uit verschillende disciplines alsook gespecialiseerde instrumenten en apparatuur beschikbaar zijn.

Meer informatie:

• ECER-dossier – De controle van schepen
• Persbericht van de Europese Commissie