Europese Commissie presenteert het vierde jaarlijkse rapport over de rechtsstaat in de EU
Nieuwsbericht | 06-07-2023
Het gaat om het rapport van de Europese Commissie over de situatie van de rechtsstaat in de EU. U kunt hier het landen-specifieke hoofdstuk over Nederland raadplegen.
Achtergrond
Het jaarlijkse rapport over de rechtsstaat in de EU is opgezet als een jaarlijkse cyclus om de rechtsstaat te bevorderen en te voorkomen dat rechtsstatelijke problemen ontstaan of zich verdiepen. De Europese Commissie stelt jaarlijks voor elke EU-lidstaat een afzonderlijk hoofdstuk op waarin de stand van zaken met betrekking tot de rechtsstaat in die EU-lidstaat wordt beschreven.
Het doel van het jaarlijkse rapport is om problemen met betrekking tot de rechtsstaat in de lidstaten vroegtijdig te kunnen identificeren. Het jaarlijkse rapport moet een constructief debat over de rechtstaat op gang brengen en alle EU-lidstaten aanmoedigen om de geconstateerde problemen uit het rapport aan te pakken.
Het rapport over de rechtsstaat van 2023
Het rapport over de rechtsstaat van 2023 is – net als voorgaande jaren - onderverdeeld in vier onderdelen. Ten eerste wordt ingegaan op de rechtsstelsels van de lidstaten. Daarna wordt aandacht besteed aan de kaders voor corruptiebestrijding van de lidstaten. Vervolgens wordt gekeken naar het pluralisme en de vrijheid van de media. Tenslotte wordt ingegaan op andere institutionele checks and balances.
1 De rechtsstelsels van de lidstaten (justitiële hervormingen)
Veel lidstaten hebben belangrijke hervormingen voortgezet of voltooid om de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te versterken, waaronder wetgevingsinspanningen om de onafhankelijkheid en de doeltreffendheid van de respectieve raden voor de rechtspraak te versterken. Ook verbeteren ze de procedures voor de benoeming van rechters en de werking van hun hoogste rechterlijke instanties, of bereiden ze maatregelen voor om de autonomie van het openbaar ministerie te versterken.
De aanbevelingen voor 2023 inzake justitie gaan in op uitdagingen zoals de noodzaak van waarborgen in de benoemingsprocedures voor rechters, de samenstelling van de raden voor de rechtspraak, de autonomie van het openbaar ministerie of de noodzaak om voldoende middelen vrij te maken voor de rechterlijke macht, waaronder salarissen van rechters en openbare aanklagers.
2 De kaders voor corruptiebestrijding
Verscheidene lidstaten hebben vooruitgang geboekt bij de hervorming van het strafrecht om de strijd tegen corruptie op te voeren. Sommige lidstaten hebben hun benadering op het gebied van het onderzoeken, vervolgen en bestraffen van corruptie op hoog niveau voortgezet, en andere lidstaten hebben stappen gezet om de capaciteit van de voor de corruptiebestrijding bevoegde openbare aanklagers met extra middelen en specialisatie te versterken.
Wat de preventie betreft, hebben verscheidene lidstaten bestaande corruptiebestrijdingsstrategieën en -actieplannen geactualiseerd of zijn bezig die te herzien. Andere lidstaten hebben stappen ondernomen ter versterking van integriteitskaders, zoals gedragscodes of lobbyregels. De aanbevelingen van dit jaar hebben betrekking op de versterking van preventieve kaders, zoals die voor lobbyactiviteiten en regels inzake belangenconflicten, en op het waarborgen van een doeltreffende opsporing en vervolging van corruptiezaken.
3 Vrijheid en pluriformiteit van de media
Verscheidene lidstaten hebben maatregelen aangenomen, aangescherpt of besproken om de veiligheid en de arbeidsomstandigheden van journalisten te verbeteren. Sinds het vorige verslag hebben bepaalde lidstaten wetgeving vastgesteld om de transparantie van media-eigendom te vergroten en bepalingen aangescherpt om de onafhankelijkheid van hun regelgevende instanties voor de media te vergroten of het mandaat ervan uit te breiden.
De Commissie heeft opnieuw een aantal aanbevelingen gedaan die onder meer betrekking hebben op de transparante en eerlijke toewijzing van overheidsreclame, een onafhankelijk bestuur van de publieke media en maatregelen om de veiligheid van journalisten en het recht op toegang tot openbare documenten te verbeteren.
4 Institutionele checks and balances
De lidstaten hebben voortgewerkt aan de kwaliteit van hun wetgevingsproces en zijn belanghebbenden daarbij blijven betrekken — een trend die in de vorige verslagen over de rechtsstaat al is vastgesteld. Grondwettelijke hoven blijven een sleutelrol spelen in het systeem van checks-and-balances en hebben ook belangrijke uitspraken gedaan met betrekking tot de organisatie van nationale rechtsstelsels. De status van nationale mensenrechteninstellingen, ombudspersonen en andere onafhankelijke autoriteiten is in sommige lidstaten verder versterkt. In de meeste lidstaten is er een gunstig en ondersteunend klimaat voor het maatschappelijk middenveld en sommige treffen maatregelen voor verdere ondersteuning.
De Commissie heeft bestaande aanbevelingen herhaald, voor zover die niet of slechts gedeeltelijk waren nagekomen. Daarnaast heeft de Commissie nieuwe aanbevelingen gedaan met betrekking tot onder meer de doeltreffende betrokkenheid van belanghebbenden bij het wetgevingsproces, de oprichting en werking van geaccrediteerde nationale mensenrechteninstellingen en de waarborging van een open operationeel kader voor het maatschappelijk middenveld.
Nederland en de rechtsstaat
De Europese Commissie heeft ook een hoofdstuk uitgebracht over de situatie van de rechtsstaat in Nederland. In dat hoofdstuk doet de Commissie aan aantal aanbevelingen, waaronder:
Meer informatie:
