Europese Commissie presenteert verslag over de Staat van de Energie-Unie 2022

Beleidsreactie op de huidige energiecrisis in 2022

Een cruciaal nieuw element in de Europese beleidsreactie op de huidige energiecrisis is volgens de Commissie het REPowerEU-plan, dat de Commissie in mei 2022 heeft gepresenteerd. Het plan, dat samen met een nieuwe gezamenlijke mededeling over de externe energie-inzet van de EU is aangenomen, omvat een reeks geïntegreerde acties om energie te besparen, de energievoorziening te diversifiëren en veilig te stellen, de invoering van hernieuwbare energie te stimuleren en investeringen en hervormingen slim te combineren. REPowerEU vergroot de ambitie van de Fit-for-55-voorstellen inzake energie-efficiëntie en hernieuwbare energie, die zich momenteel in een vergevorderd stadium van de onderhandelingen bevinden.

Het REPowerEU-plan werd voorafgegaan door een voorstel voor een verordening inzake gasopslag , dat op 27 juni 2022 door de EU-wetgever is aangenomen (zie het ECER-bericht hierover), en de oprichting van het EU-energieplatform in april 2022. Dit werd snel gevolgd door noodmaatregelen, waaronder de mededeling 'Gas besparen voor een veilige winter' (juli 2022), een verordening ter vermindering van de vraag naar gas (augustus 2022), alsmede een verordening inzake een nood-interventie om de hoge energieprijzen aan te pakken (oktober 2022)

Staat van de Energie-Unie 2022 - belangrijkste bevindingen

Hieronder wordt een overzicht gegeven van de belangrijkste bevindingen uit het verslag over de Staat van de Energie-Unie 2022:

Gevolgen van energiecrisis voor consumenten/huishoudens

• De huidige hoge en volatiele energieprijzen hebben gevolgen voor de consumenten in alle EU-lidstaten en treffen niet alleen huishoudens met lage inkomens, maar ook huishoudens met lagere middeninkomens, het mkb en de industrie. Tussen 2019 en 2022 is in de EU-lidstaten het aandeel van de energie-uitgaven gemiddeld met meer dan een derde gestegen, waarbij het aandeel in sommige landen bijna is verdubbeld. Volgens de cijfers van Eurostat konden in 2020 ongeveer 35 miljoen EU-burgers (ongeveer 8 procent van de EU-bevolking) hun huis niet voldoende warm houden. De stijging van de energieprijzen die in 2021 begon en verergerde met de inval van Rusland in Oekraïne in februari 2022, samen met de gevolgen van de COVID-19-crisis, hebben een toch al moeilijke situatie voor veel EU-burgers waarschijnlijk nog verergerd;

Nationale maatregelen om hogere energieprijzen aan te pakken

• Alle lidstaten hebben maatregelen genomen om de hogere energieprijzen aan te pakken. Er zijn bijvoorbeeld gereguleerde prijzen/sociale tarieven vastgesteld; er zijn energievouchers en tijdelijke subsidies ingevoerd voor particuliere consumenten en zakelijke consumenten (inclusief het mkb en de industrie). De verlaging van energie-gerelateerde belastingen en netwerktarieven zijn bijkomende belangrijke maatregelen die de lidstaten hebben genomen om het effect van de hogere energieprijzen op de eindverbruiker op te vangen;

Gasopslag

• De gasopslag in de EU was medio oktober voor meer dan 91 procent gevuld. 14 lidstaten hadden op 5 oktober 2022 reeds de 80 procent overschreden en liggen ruim voor op de doelstelling van 80 procent op 1 november 2022;

Aandeel van Russisch pijplijngas

• Het aandeel van Russisch pijplijngas in de EU-invoer is gedaald van 41 procent in 2021 tot 9 procent in september 2022. Vloeibaar aardgas (LNG) is nu een belangrijke voorzieningsbron die goed is voor 32 procent van de totale netto gasinvoer van de EU;

Subsidies

• In 2021 zijn de subsidies voor olie, kolen en gas licht gestegen, terwijl de subsidies voor fossiele elektriciteitsopwekking zijn gedaald en de subsidies voor fossiele brandstoffen over het algemeen vrij stabiel zijn gebleven. De subsidies voor hernieuwbare energie stegen in 2020 met 7 procent en daalden weer licht in 2021. De subsidies voor energie-efficiëntie daalden in 2020, maar namen in 2021 weer toe;

Zonne-energie en windenergie

• De EU heeft van mei tot augustus 2022 een recordaantal van 12 procent van haar elektriciteit opgewekt met zonne-energie en 13 procent met windenergie. De eerste aanwijzingen duiden erop dat 2022 een recordjaar wordt voor de Europese markt voor fotovoltaïsche zonne-energie, met een jaarlijkse uitrolgroei in de grootste EU-lidstaten van 17 tot 26 procent. Niettemin is de productie van hydro-elektriciteit in de zomer van 2022 gedaald van 14 procent naar 11 procent in vergelijking met voorgaande jaren, als gevolg van de lage waterstanden in rivieren en reservoirs in verband met de droogte;

Onderzoek naar schone energie

• De EU is toonaangevend gebleven op het gebied van onderzoek naar schone energie, waarbij de lidstaten hun overheidsinvesteringen in onderzoek & innovatie (O&I) gestaag hebben verhoogd en de EU haar leidende positie in technologieën zoals offshore-windenergie heeft bevestigd. Meer publieke en private investeringen in O&I en schaalvergrotings- en toepassingsactiviteiten zijn echter nodig om het concurrentievermogen van de EU te versterken;

Europese waterstofwaardeketen

• Er zijn aanzienlijk meer financieringsmogelijkheden op EU- en nationaal niveau voor de Europese waterstofwaardeketen. In het kader van het mechanisme voor belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang is 10,6 miljard euro aan overheidsinvesteringen in de waterstofwaardeketen goedgekeurd als stimulans voor particuliere investeringen in de waterstofsector;

Energie-efficiëntie

• Lidstaten nemen maatregelen om de energie-efficiëntie in alle sectoren te verbeteren. In de industrie zijn bedrijven nu in sommige gevallen verplicht om aanbevelingen voor energieaudits uit te voeren wanneer de terugverdientijd minder dan 5 jaar bedraagt. Maatregelen voor het gebruik van afvalwarmte leveren aanzienlijke besparingsmogelijkheden op. De lidstaten voeren energie-renovatiemaatregelen uit, waaronder programma's voor sociale huisvesting en om energiearmoede aan te pakken, en verbetering van openbare gebouwen, met name scholen, universiteiten en gezondheidszorginfrastructuur.

Meer informatie:

• ECER-dossier – Energie
• ECER-dossier – Milieu