Europese Commissie presenteert voorstel voor financiële bijstand aan EU-lidstaten ten behoeve van defensie-investeringen (SAFE)

Achtergrond

Op 6 maart 2025 heeft de Europese Commissie aan de Europese Raad het vijfpijlerplan ReArm Europe gepresenteerd (zie het ECER-bericht over dat plan). Het plan omvat een reeks voorstellen waarbij centraal staat hoe alle beschikbare financiële hefbomen kunnen worden gebruikt om de EU-lidstaten te helpen hun uitgaven voor defensiecapaciteit snel en aanzienlijk te verhogen. Eén van de onderdelen van het plan is een nieuw instrument dat voorziet in 150 miljard euro aan leningen aan EU-lidstaten voor defensie-investeringen. Op 19 maart 2025 heeft de Europese Commissie een voorstel voor dat instrument gepresenteerd. Het instrument wordt het Security Action For Europe (SAFE)-instrument genoemd. 

Het instrument

De voorgestelde verordening bevat de voorwaarden voor de activering van het SAFE-instrument. De EU-lidstaten kunnen om financiële bijstand verzoeken wanneer zij van plan zijn activiteiten, uitgaven en maatregelen uit te voeren door middel van gemeenschappelijke aanbestedingen met het doel de aanpassing van de technologische en industriële defensiebasis van de EU (EDTIB) aan de structurele veranderingen te ondersteunen (artikel 4). De financiële bijstand uit hoofde van het voorgestelde SAFE-instrument neemt de vorm aan van leningen die aan de betrokken EU-lidstaten worden toegekend (artikel 5). Het maximumbedrag aan financiële bijstand is 150 miljard euro (artikel 6).

De voorgestelde verordening beschrijft de inhoud en de procedure voor de indiening van het investeringsplan voor de Europese defensie-industrie dat EU-lidstaten die financiële steun willen ontvangen in het kader van het SAFE-instrument bij de Europese Commissie moeten indienen. De Commissie zal een proces in drie fasen toepassen: 

• Als eerste stap zal de Commissie een oproep tot het indienen van blijken van belangstelling publiceren, waarin belangstellende lidstaten wordt verzocht een streefcijfer voor de gevraagde financiële steun en een indicatief maximum- en minimumbedrag voor de lening op te geven. De termijn voor de indiening van blijken van belangstelling mag niet meer bedragen dan twee maanden vanaf de inwerkingtreding van de verordening;
• Als tweede stap stelt de Commissie belangstellende lidstaten binnen twee weken na afloop van de indieningstermijn in kennis van de voorlopige toewijzingen van de voor elke lidstaat beschikbare leningbedragen; 
• Als derde stap dienen belangstellende lidstaten binnen zes maanden na de inwerkingtreding van de verordening hun investeringsplan voor de Europese defensie-industrie in (artikel 7).

Ook bevat de voorgestelde verordening regels om gemeenschappelijke aanbestedingsprocedures te vergemakkelijken en te versnellen (artikelen 18 en 19). Zo voorziet de voorgestelde verordening in een afwijking van de EU-aanbestedingsrichtlijn op defensiegebied om de substantiële wijziging van bestaande raamovereenkomsten mogelijk te maken ten gunste van een lidstaat die financiële bijstand uit het SAFE-instrument ontvangt. Ook bevat de voorgestelde verordening een verduidelijking dat een gemeenschappelijke aanbesteding waarbij ten minste één lidstaat is betrokken die financiële bijstand uit het SAFE-instrument ontvangt, kan worden gegund door middel van een procedure van gunning via onderhandelingen zonder voorafgaande bekendmaking van een aankondiging van opdracht. 

Meer informatie

• ECER-dossier – Noodprocedure van artikel 122, lid 1, VWEU
• ECER-dossier – Defensiesamenwerking
• ECER-dossier – Begroting