Europese Commissie publiceert Mededeling over essentieel gebruik van de schadelijke chemische stoffen

Op 22 april 2024 heeft de Europese Commissie via goedkeuring van de Mededeling (C(2024) 1995 final) leidende criteria en beginselen vastgesteld voor wat „essentiële toepassingen” van de schadelijkste chemische stoffen kunnen zijn. Er werd ook een Q&A gepubliceerd.

De Mededeling komt voort uit de strategie voor duurzame chemische stoffen uit oktober 2020 (zie dit persbericht van de Europese Commissie) die erop gericht is de bescherming van de menselijke gezondheid en het milieu tegen de schadelijkste chemische stoffen te verbeteren en te komen tot een gifvrij milieu. Ook beoogt de strategie om innovatie op het gebied van veilige en duurzame chemische stoffen te bevorderen. Er zijn inmiddels verschillende innovatie- en investeringsacties opgezet om de getroffen industrieën bij deze transitie te begeleiden. Bijvoorbeeld via projecten in het kader van Horizon Europa, Digitaal Europa, Erasmus +, het Innovatiefonds en het LIFE-programma.

De strategie vestigt ook de aandacht op mogelijkheden van de herstel- en veerkrachtfaciliteit (RRF) om te investeren in de groene en digitale transitie van EU-industrieën, onder meer in de chemische sector. In 2023 werd daarnaast het „transitietraject voor de chemische industrie” gepubliceerd met acties en voorwaarden om de groene en digitale transitie te verwezenlijken en de veerkracht van de chemische industrie te verbeteren.

Mededeling over essentiële toepassingen
Het begrip „essentiële toepassingen” dat in de Mededeling van 22 april 2024 nader wordt geduid helpt te beoordelen wanneer het vanuit maatschappelijk oogpunt gerechtvaardigd is om de schadelijkste stoffen te gebruiken. Wanneer het gebruik noodzakelijk is voor de gezondheid en/of veiligheid en/of het van cruciaal belang is voor het functioneren van de samenleving en er geen aanvaardbare alternatieven zijn, kan deze stof gedurende een bepaalde periode voor dat doel worden gebruikt. Er moeten gedetailleerde bepalingen worden vastgesteld in specifieke EU-wetgeving waarin het concept van essentieel gebruik wordt toegepast.

Het algemene doel is om te komen tot meer efficiëntie en voorspelbaarheid van de regelgeving voor autoriteiten, investeerders en het bedrijfsleven met het oog op een snellere uitfasering van de schadelijkste stoffen bij niet-essentiële toepassingen. Tegelijk ertijd zou er meer tijd moeten worden gelaten voor de uitfasering van toepassingen die essentieel zijn voor de samenleving . Het kan de industrie ook helpen bij prioriteren van investeringen in innovatieve en duurzame chemische stoffen.

Voor toepassingen die essentieel worden geacht voor de samenleving, kan de Mededeling bedrijven zekerheid bieden dat stoffen die in kritieke toepassingen worden gebruikt (denk aan de groene en de digitale transitie, maar ook veiligheid en defensie) verder kunnen worden gebruikt totdat er alternatieven beschikbaar zijn. Tot slot kan het concept ook stimulans bieden in het kader van vrijwillige regelingen, zoals duurzame financiering en onderzoek en innovatie, waardoor de overgang naar veiligere en duurzamere producten en methoden wordt bevorderd en vergemakkelijkt.

Verslag EEA over overgang naar veilige duurzame chemische stoffen
Om de overgang naar veilige en duurzame chemische stoffen te ondersteunen, hebben het Europees Milieuagentschap (EEA) en het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA) op 17 april 2024 een indicatorkader gepubliceerd om de oorzaken en gevolgen van chemische verontreiniging te beoordelen. Uit het bijbehorende verslag bleek dat de transitie op sommige gebieden weliswaar vordert, maar op andere nog maar net begint. Uit de benchmarking is gebleken dat er nog meer moet worden gedaan om de gevolgen van schadelijke stoffen voor de menselijke gezondheid en het milieu te verminderen en worden aanbevelingen gedaan voor toekomstige maatregelen.

Meer informatie:
Persbericht Europese Commissie
ECER-dossier: Klimaat en Milieu - Chemische stoffen
ECER-dossier: Onderzoek en technologie
ECER-bericht: Drie nieuwe voorstellen van de Europese Commissie op het terrein van chemische stoffen (11 december 2023)