Europese Rekenkamer brengt jaarverslag uit over gemeenschappelijke ondernemingen van de EU
Nieuwsbericht | 28-11-2023
Het gaat om het op 14 november 2023 gepubliceerde “Jaarrapport over de gemeenschappelijke ondernemingen van de EU betreffende het begrotingsjaar 2022”, met de betrouwbaarheidsverklaring en opmerkingen voor elke Gemeenschappelijke Onderneming. Het rapport is beschikbaar via de website van de ERK.
Achtergrond Gemeenschappelijke ondernemingen (GO’s) zijn (publiek-private) partnerschappen (PPS) tussen de Europese Commissie en de industrie. In sommige gevallen zijn ook de onderzoekssector, intergouvernementele organisaties en deelnemende staten betrokken. GO’s worden gefinancierd met middelen uit de onderzoeks- en innovatieprogramma’s van de EU (Horizon 2020, Horizon Europa en Digitaal Europa) en daarnaast met bijdragen in natura en andere financiële bijdragen van andere partners. De GO’s voeren hun specifieke agenda uit op het gebied van vervoer, energie, gezondheid, biogebaseerde industrieën, digitale sleuteltechnologieën, supercomputing- en netwerksystemen.
Voor de financiële periode 2021-2027 zal de EU-financiering van 16,7 miljard euro voor GO’s voor onderzoek naar verwachting 21,1 miljard euro aan extra bijdragen van partners (zijnde: industrie, deelnemende staten en internationale organisaties) opleveren. Hiermee zouden onderzoeks- en innovatieprojecten ter waarde van ongeveer 37,8 miljard euro kunnen worden uitgevoerd.
In 2021 stelde de Raad van de EU nieuwe verordeningen vast waarbij elf GO’s voor onderzoek werden opgericht om acties uit het voeren in het kader van Horizon Europa en Digitaal Europa, de meerjarige onderzoeks- en innovatieprogramma’s voor de financiële periode 2021-2027. Acht van deze GO’s waren al actief in het kader van het vorige programma (Horizon 2020) en worden in het kader van de nieuwe programma’s voortgezet als nieuwe juridische entiteiten, met uitgebreide of enigszins andere bevoegdheden. Daarnaast verlengde de Raad de looptijd van de GO Europese high-performance computing tot 2033 en wees haar meer financiering toe. De drie nieuwe GO’s zijn: “Slimme netwerken en diensten”, “Mondiale gezondheid” en het Europees Kenniscentrum voor cyberbeveiliging. De ERK zal deze GO’s voor het eerst controleren zodra zij financieel autonoom zijn (naar verwachting in het laatste kwartaal van 2023). Hoewel F4E een GO (voor de ontwikkeling van fusie-energie) is, kreeg zij in 2007 autonomie voor een periode van 35 jaar.
Dit jaar controleerde de ERK F4E en acht van de elf GO’s voor onderzoek van de EU die momenteel actief zijn. De acht GO’s betreffen: Sesar 3 (Europees luchtruim), SL (Schone Luchtvaart), IIG (Innovatieve Gezondheidszorg), Clean H2 (Schone waterstof), DST (Digitale sleutel technologieën), CBE (Circulair biobased Europa), EU-rail (Europese spoorwegen) en EuroHPC (Europese highperformance computing).
Het jaarrapport Hoewel de auditors van de ERK in het jaarrapport alle GO’s financieel gezond hebben verklaard, uiten ze wel zorgen over de eventuele gevolgen van het beheer van meerdere overlappende projecten voor het personeel en de projectresultaten. De auditors wijzen op verschillende GO’s die projecten hebben overgedragen van de vorige naar de huidige begrotingscyclus en dringen erop aan dat GO’s dergelijke oude projecten zo snel mogelijk afronden.
De GO “Een circulair biogebaseerd Europa” (CBE) en de GO “Europese high-performance computing” (EuroHPC) hebben volgens de auditors beide hun streefdoelen voor bijdragen in natura van particuliere leden niet gehaald. In het geval van EuroHPC stellen de auditors vast dat particuliere leden eind 2022 slechts 2,6 procent van de minimumstreefdoelen voor bijdragen aan Horizon 2020-projecten hadden geleverd.
De GO voor de ontwikkeling van fusie-energie (F4E) is verantwoordelijk voor de Europese bijdrage aan de internationale thermonucleaire experimentele reactor (ITER), een megaproject. Deze GO wordt gefinancierd door Euratom en zijn lidstaten. De ERK benadrukt dat de huidige raming van F4E van 19 miljard euro aan EU-financiering gebaseerd is op mijlpalen en kostenveronderstellingen van 2016. Deze raming zal ingrijpend worden herzien zodra de nieuwe mijlpalen en vereisten van het ITER-project door de ITER-raad zijn goedgekeurd. De auditors onderstrepen dat de lastige managementstructuur van F4E moet worden gestabiliseerd en waarschuwen dat deze grote risico’s met zich meebrengt voor de integriteit van het project. Daarnaast waarschuwen de auditors dat, gezien de duur van het project, de huidige kostenramingen op basis van oude mijlpalen aanzienlijk kunnen worden herzien.
Meer informatie: Nieuwsbericht Europese Rekenkamer ECER-dossier: Onderzoek en Technologie
