Europese Rekenkamer constateert een toename van de hoeveelheid gevaarlijk afval in Europa
Nieuwsbericht | 23-01-2023
De medio januari gepubliceerde analyse van de Europese Rekenkamer (ERK), getiteld “EU-maatregelen om de toenemende hoeveelheid gevaarlijke afvalstoffen aan te pakken”, is beschikbaar via de ERK-website. Het betreft geen controleverslag maar een analyse die voornamelijk is gebaseerd op openbaar beschikbare informatie of materiaal dat specifiek voor dit doel is verzameld.
Achtergrond In de EU-wetgeving wordt gevaarlijk afval gedefinieerd als afval met een of meer gevaarlijke eigenschappen, bijvoorbeeld explosief, irriterend of giftig. Gevaarlijke afvalstoffen kunnen de volksgezondheid en het milieu schaden. Productie (vooral van metalen), water- en afvalverwerking, bouw en mijnbouw betreffen momenteel 75 procent van de in de EU geproduceerde gevaarlijke afvalstoffen. Gevaarlijk afval kan ook in huishoudens worden geproduceerd (denk aan afvalstoffen uit bepaalde geneesmiddelen, batterijen, schoonmaakmiddel en elektronische apparaten). Op het gebied van afvalbeheer zijn de EU-landen verantwoordelijk voor de handhaving van de EU-wetgeving op nationaal niveau. De Commissie leidde al diverse inbreukprocedures in tegen lidstaten omdat zij de EU-voorschriften niet in nationale voorschriften hebben omgezet of EU-voorschriften niet naleven. De Commissie beschikt over een overzicht van de EU-financiering voor afvalbeheer in het algemeen, maar niet specifiek voor gevaarlijk afval. Uit de beschikbare gegevens blijkt dat dergelijke financiering voornamelijk via Horizon 2020 is verstrekt voor onderzoek en capaciteitsopbouw. De andere grootste bijdragen aan de financiering van het beheer van gevaarlijk afval zijn afkomstig van het Cohesiefonds en het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling. In aanvulling op de EU-begroting verstrekken zowel de herstel- en veerkrachtfaciliteit als de Europese Investeringsbank ook financiering voor afvalbeheer, met inbegrip van gevaarlijk afval. Sinds de vaststelling van de taxonomieverordening in 2020 is de EU gestopt met de financiering van de verbranding van gevaarlijke afvalstoffen en de verwijdering ervan op stortplaatsen, activiteiten die als niet-duurzaam worden beschouwd. In plaats daarvan bevordert de EU recyclingactiviteiten.
Inhoud van de analyse De analyse herhaalt dat de beste manier om met gevaarlijk afval om te gaan is om te voorkomen dat het ontstaat. Dit is sinds 1991 een prioriteit van de EU. De maatregelen van de EU zijn gericht op het beïnvloeden van de manier waarop marktdeelnemers producten ontwerpen en vervaardigen. Ook willen de acties vervuilers verantwoordelijk stellen voor hun afval en consumenten beter voorlichten. Ondanks deze initiatieven neemt de hoeveelheid gevaarlijk afval die in de EU ontstaat niet af.
Gevaarlijke afvalstoffen moeten volgens strenge regels en veiligheidseisen worden verwerkt in speciale verwerkingsinstallaties. Daaruit voortvloeiende administratieve lasten en hogere kosten voor marktdeelnemers brengen het risico van handel in gevaarlijk afval met zich. Marktdeelnemers geven het door hen geproduceerde afval niet als gevaarlijk aan, maar dumpen het illegaal of brengen het illegaal over naar elders. De analyse benadrukt dat het correct indelen en traceren van gevaarlijk afval kan helpen bij het voorkomen van onjuiste verwerking en illegale sluiproutes. Gevaarlijk afval wordt momenteel echter in verschillende lidstaten verschillend ingedeeld. De analyse suggereert dat de Europese Commissie ook haar inspanningen zou kunnen opvoeren om de toepasselijke EU-wetgeving te harmoniseren. Het afstemmen van nationale elektronische registers betreffende gevaarlijk afval op het geplande Europese register voor het overbrengen van afval kan ertoe bijdragen dat gevaarlijke afvalstoffen tijdens hun hele levenscyclus doeltreffender worden getraceerd.
Gevaarlijk afval moet idealiter worden voorbereid voor hergebruik of recycling. Veel gevaarlijk afval is echter niet geschikt voor hergebruik, en recycling wordt beperkt door technische problemen en het gebrek aan marktkansen voor gerecyclede output. De analyse wijst erop dat het verbeteren van recyclingtechnologieën en -capaciteit kansen biedt.
De handel in en het illegaal storten van gevaarlijk afval blijft volgens de analyse lucratief. Het wordt zelden opgespoord, onderzocht of vervolgd en de straffen zijn laag. Mogelijkheden tot illegale handel kunnen worden beperkt door gebruik van digitalisering om gevaarlijke afvalstoffen beter te traceren en valse aangiften te bestrijden, en door een afschrikwekkender sanctiemechanisme. Ook een verbod op elke vorm van overbrenging van voor verwijdering bestemde afvalstoffen kan verder bijdragen.
Meer informatie: Persbericht Europese Rekenkamer ECER-dossier: Klimaat en milieu- afvalbeheer
