Mededeling en voorstel voor een verordening geven nieuw instrument tegen mensensmokkel en migratieproblematiek

Het gaat om de mededeling van de Commissie betreffende de respons op de in overheidsopdracht georganiseerde instrumentalisering van migranten aan de buitengrenzen van de EU (EN) en om het voorstel voor een Verordening om transportondernemingen die zich met mensensmokkel inlaten, op een zwarte lijst te zetten (EN) (zie ook het Vragen en antwoorden overzicht bij het voorstel).

Het voorstel voor een verordening betreft een nieuw EU-instrument voor steun aan de lidstaten die door hybride aanvallen, zoals Litouwen, Polen en Letland sinds afgelopen zomer ondervinden, worden getroffen. De nieuwe bedreiging in de vorm van de instrumentalisering van wanhopige mensen, zoals op initiatief van het Wit-Russische regime georganiseerd door mensen naar de grens te lokken met de medeplichtigheid van migrantensmokkelaars en criminele netwerken, heeft tevens geleid tot een humanitaire crisis. Met de maatregelen die in het kader van dit nieuwe EU-instrument kunnen worden genomen, wil de EU ook kunnen bewerkstelligen dat deze gepaard gaan met andere vormen van steun, zoals humanitaire hulp.

Gerichte maatregelen tegen transportondernemingen die mensensmokkel faciliteren of zich daarmee inlaten
Om ervoor te zorgen dat de EU over de passende middelen beschikt om de instrumentalisering van mensen voor politieke doeleinden ongedaan te maken, stelt de Commissie een  nieuw wettelijk kader voor waarbij de EU gerichte maatregelen kan treffen tegen transportondernemingen -ongeacht de vervoersmodus via land, lucht, binnenvaart of zee-  die zich inlaten met mensensmokkel of mensenhandel naar de EU of deze faciliteren. De maatregelen moeten evenredig zijn en geval per geval worden vastgesteld. De maatregelen kunnen de beperking omvatten van activiteiten op de Uniemarkt, de opschorting van exploitatievergunningen, de opschorting van het recht om bij te tanken of onderhoud te laten uitvoeren binnen de EU en het verbod om het grondgebied van de EU te doorkruisen of te overvliegen, technische stops te maken of havens van de EU aan te lopen.

Diplomatiek en extern optreden
Ook op diplomatiek en externe betrekkingen vlak zijn maatregelen genomen. Zo is onder meer besloten om het  sanctiestelsel van de EU ten aanzien van Wit-Rusland uit te breiden met betrekking tot individuele personen en entiteiten die de instrumentalisering van mensen organiseren of daaraan deelnemen, met inbegrip van luchtvaartmaatschappijen, reisbureaus en andere intermediairs. Ook werd besloten om de  visumversoepelingsovereenkomst tussen de EU en Wit-Rusland gedeeltelijk op te schorten, zodat regeringsambtenaren van het land niet meer kunnen profiteren van de voordelen ervan.

Hoge Vertegenwoordiger   Borrell heeft diverse acties en maatregelen ondernomen in deze migratiecrisis aan de EU-buitengrenzen en ook de EU zocht intensieve samenwerking met Irak nu vele mensen die door het Wit-Russische regime werden geinstrumentaliseerd, van Iraakse origine zijn.

Opvoeren van humanitaire bijstand
De EU heeft  700.000 euro aan humanitaire hulp vrijgemaakt voor kwetsbare vluchtelingen en migranten die in Wit-Rusland zijn gestrand, aan de grenzen en in het binnenland, waarvan 200.000 euro meteen zal dienen voor steun aan de Internationale Federatie van Rode Kruis- en Rode Halve Maanverenigingen (IFRC). Een extra 500.000 euro wordt uitgetrokken voor verdere humanitaire hulp die door de partnerorganisaties van de EU ter plaatse moet worden uitgerold.

De Commissie geeft aan klaar te staan om extra financiering voor humanitaire hulp te verstrekken als antwoord op duidelijk gebleken humanitaire behoeften, mits de toegang van de humanitaire partnerorganisaties in Wit-Rusland tot het terrein verder verbetert. De humanitaire hulp van de EU is gebaseerd op internationale humanitaire beginselen. 

Steun voor grens- en migratiebeheer
Sinds het begin van de crisis heeft de EU onmiddellijke steun voor grensbeheer verleend aan Letland, Litouwen en Polen in de vorm van noodfinanciering, de detachering van deskundigen en steun in-natura uit Europese landen in het kader van het Uniemechanisme voor civiele bescherming. Zo verstrekte de Commissie  36,7 miljoen euro EU-financiering aan Litouwen ter ondersteuning van de toepassing van de asielprocedures en voor opvangvoorzieningen, inclusief voor kwetsbare personen.

De Commissie voert gesprekken met Letland, Litouwen en Polen over hun financiële en operationele behoeften en maakt 200 miljoen euro extra vrij voor grensbeheer. Verdere steun van de agentschappen zou onder meer kunnen bestaan uit snelle grensinterventieteams en/of terugkeerinterventies van Frontex en steun van het Europees Ondersteuningsbureau voor asielzaken voor migratiebeheer en adequate opvangfaciliteiten.

De Commissie, Frontex en de IOM (Internationale Organisatie voor Migratie) werken samen met Litouwen en Polen bij het organiseren van terugkeeractiviteiten. Het Europees Centrum tegen migrantensmokkel van Europol biedt steun aan strafrechtelijke onderzoeken en faciliteert de uitwisseling van informatie. Het in oktober gepresenteerde  EU-actieplan tegen migrantensmokkel 2021-2025  (zie ECER-bericht ) speelt eveneens een rol.

Voorts werkt de Commissie aan een voorstel voor voorlopige maatregelen op het gebied van asiel en terugkeer, gebaseerd op  artikel 78, lid 3, van het EU-Werkingsverdrag . Dit voorstel moet onder meer de getroffen lidstaten gaan helpen om een beroep te kunnen doen op voorlopige maatregelen om de noodsituatie aan de buitengrenzen van de EU doeltreffend aan te pakken.

Meer informatie:

• Persbericht Europese Commissie
• ECER-dossier : humanitaire hulp
• ECER-dossier : justitie en binnenlandse zaken; grenscontroles
• ECER-dossier : asiel en immigratie